W obronie mediów samorządowych

Członkowie Zarządu podkreślają w tych dokumentach, że rozważanie wprowadzenia zakazu wydawania mediów przez samorządy przy okazji wdrażania do polskiego porządku prawnego zasad Europejskiego Aktu Wolności Mediów jest złamaniem głównej zasady tego Aktu, który gwarantuje wszystkim dostawcom usług medialnych, w tym publicznym, swobodę tworzenia i rozpowszechniania treści medialnych (art. 4). Analiza prawna i wynikające z niej wnioski potwierdzają, że całkowity zakaz prowadzenia działalności medialnej przez podmioty publiczne, w tym JST, narusza gwarantowaną prawem UE i Konstytucją RP (art. 14 i 54) wolność mediów oraz zasadę proporcjonalności. 

Wskazano, że samorząd terytorialny realizuje liczne obowiązki informacyjne, wynikające wprost z przepisów prawa, znacznie wykraczające poza formalne wymogi ustawy o dostępie do informacji publicznej. „W ogromnej większości polskich gmin jedynymi mediami drukowanymi są gazety i biuletyny wydawane przez gminy i powiaty, stanowiąc wiarygodne i dobrze odbierane przez lokalne społeczności źródło informacji. Medioznawcy podkreślają również, że to właśnie one – wbrew tezom głoszonym przez krzykliwych obrońców tzw. wolnych mediów – w wielu miejscach wykreowały powstanie innych gazet, wydawanych przez podmioty prywatne. Całkowicie ignoruje się też rolę, jaką prasa samorządowa odegrała i nadal odgrywa w odbudowie świadomości i patriotyzmu lokalnego po półwieczu rozbijania lokalnych więzi społecznych, a także w przeciwdziałaniu skutkom wykluczenia informatycznego.” – napisali przedstawiciele miast członkowskich ZMP w Oświadczeniu. Samorządowcy z miast uważają, za nie do przyjęcia jest też niczym nieuzasadniony pomysł ograniczenia częstotliwości kierowania przez samorząd do mieszkańców informacji o życiu lokalnym, dlatego że dzisiaj te wiadomości są najważniejszą – zdaniem ankietowanych czytelników tych gazet i biuletynów – ich zaletą. Są bowiem jedynym źródłem wiedzy o kalendarzu lokalnych wydarzeń, spotkań i imprez, o planowanych inwestycjach i remontach, o spodziewanych zagrożeniach, czy wreszcie o ważnych zmianach w prawie, nie tylko lokalnym. Więcej w Oświadczeniu i Stanowisku.

Lepsze narzędzia współpracy gmin, miast i powiatów

Zarząd ZMP zapoznał się i przedyskutował wstępnie roboczą wersją projektu ustawy o zrównoważonym rozwoju miast oraz rozmawiał o niej z obecnym na posiedzeniu w Krakowie profesorem Rafałem Matyją. ZMP od wielu lat przedstawiał postulat wprowadzenia efektywnego narzędzia współpracy miast, gmin i powiatów w realizacji polityki rozwoju ponad granicami podziału administracyjnego. Wskazywano, że istniejące od 1990 roku formy współdziałania, w tym zwłaszcza celowe związki komunalne oraz porozumienia międzygminne, których istota polega na przejmowaniu zadań od gmin, nie są dostosowane do koordynacji działań rozwojowych w obszarach funkcjonalnych. Między innymi dlatego w 2014 roku Związek poparł propozycję prof. Michała Kuleszy, zawartą w projekcie ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego (druk 1699 w VII kadencji Sejmu RP), która dotyczy „zespołów współpracy terytorialnej”, a także przedłożył własne propozycje w podobnym kształcie. Przygotowany przez MFiPR projekt stanowi propozycję wprowadzenia takiego rozwiązania w postaci związku rozwojowego. Prace nad ostatecznym kształtem projektu będą się jeszcze toczyć - w styczniu 2026 r. projekt powinien być gotowy do procedowania.

O legislacji

Marek Wójcik, pełnomocnik Zarządu ZMP ds. legislacyjnych i sekretarz strony samorządowej KWRiST przedstawił informację o pracach Komisji Wspólnej Rządu i ST oraz bieżących pracach parlamentarnych. Poruszył m.in. kwestie zawetowanej przez Prezydenta RP ustawy o jakości wody (złej regulacji, którą krytykowaliśmy), bonu ciepłowniczego (odpowiedź na naszą interwencję, ale nie do końca satysfakcjonująca), ustawy o dochodach JST (nieuwzględnione poprawki, niezbędny monitoring ustawy, błędne determinanty), podziału granic (kontrowersyjne stanowisko ZPP), asystencji (gigantyczne obciążenia dla JST) czy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (uzgodnienia pozostały w niektórych miejscach w trakcie prac w Sejmie).

Niezbędne dofinansowanie

Zarząd obradujący w Krakowie pozytywnie z jedną zasadniczą uwagą zaopiniował projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo wodne (UC123), którego efektem jest pełne wdrożenie dyrektywy dotyczącej jakości wody w kąpieliskach oraz zapewnienie niepodejmowania przez KE dalszych działań w ramach postępowania przeciwko RP o naruszenie obowiązków traktatowych, w związku z nieprawidłową transpozycją lub brakiem transpozycji przepisów tej dyrektywy. Według ZMP potrzeba jednak zapewnić JST dodatkowe środki na nowe zadania (np. dotyczące monitoringu jakości wody w kąpieliskach zapewniającego informacje o jakości wody podczas trwania całego sezonu kąpielowego, prowadzenie serwisu kąpieliskowego w internecie, w kilku językach, z dodatkowymi informacjami o krótkotrwałych zanieczyszczeniach).

Uwagi do planowania

Pozytywnie, choć z wieloma uwagami miast, zaopiniowano projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (UD316), który wprowadza wiele ciekawych i przydatnych rozwiązań. Według reprezentantów miast projektodawca trafnie zidentyfikował problem polegający na nierealnie krótkim terminie wdrożenia reformy planowania przestrzennego. Zaproponowany w art. 4 pkt 3 projektu ustawy sposób rozwiązania problemu ze strategiami nieposiadającymi polityki przestrzennej doprowadzi jednak do faktycznego usunięcia z systemu nowych polityk przestrzennych w strategiach, których opracowanie zostało wszczęte przed 24 września 2023 r., ale merytorycznie zostały sporządzone w zakresie przewidzianym przez nowelizację ustawy (z odpowiednim zakresem modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej, ustaleniami i rekomendacjami itp.). Dlatego zaproponowano modyfikację art. 4 pkt 3: „Wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporządza projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, uwzględniając politykę przestrzenną gminy określoną w strategii rozwoju gminy lub strategii rozwoju ponadlokalnego, o ile gmina dysponuje strategią rozwoju gminy lub strategią rozwoju ponadlokalnego, których opracowanie zostało wszczęte od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy lub przyjętych w okresie od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do 30 czerwca 2026 r.” Miasta wskazywały też, że zasadne jest, aby wprowadzone nowelizacją ustawy (art. 37ea ust. 2 i 2a) możliwości objęcia ZPI innych terenów niż obszar inwestycji głównej oraz inwestycji uzupełniającej oraz realizacji inwestycji uzupełniającej na podstawie obowiązującego planu miejscowego (bez obowiązku objęcia zintegrowanym planem inwestycyjnym obszaru inwestycji uzupełniającej) dotyczyły również opracowania i uchwalania zintegrowanych planów inwestycyjnych sporządzanych na podstawie wniosku złożonego przed dniem wejścia w życie zmiany ustawy. Umożliwi to większą elastyczność na etapie prowadzenia negocjacji we wszczętych procedurach dotyczących ZPI.

Negatywnie o rozwiązaniach z dziedziny gospodarki komunalnej

Zarząd Związku negatywnie zaopiniował projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (nr UD252), wskazując że proponowane rozwiązania mogą przynieść skrajnie odmienne skutki od zakładanych, a nawet pogrążenie się w zapaści czy demontowanie systemu. Rozpoczęcie prac nad projektem kolejnej doraźnej nowelizacji UCPG jeszcze bardziej wzmacnia formułowany od wielu lat przez Związek Miast Polskich i inne organizacje samorządowe postulat rozpoczęcia prac nad całkowicie nową ustawą stanowiącą podstawę funkcjonowania gminnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi.

Jednocześnie Zarząd Związku Miast Polskich niezmiennie apeluje o jak najszybsze zakończenie prac nad ustawą dotyczącą Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta, która powinna być fundamentem całego systemu odpadowego i stanowić punkt wyjścia do kolejnych zmian w gospodarce odpadami, w tym punktowych zmian w UCPG. Jak najszybciej powinny też zostać uchwalone przepisy dotyczące obniżenia w 2025 roku przygotowania do ponownego użycia i recyklingu z 55% na 50%. Ministerstwo Klimatu i Środowiska powinno podjąć zdecydowane działania umożliwiające obniżenie poziomów w kolejnych latach, przy jednoczesnym ujednoliceniu metodyki obliczania tych poziomów. Zarząd ZMP postuluje jednocześnie o wzmocnienie rzeczywistego dialogu pomiędzy środowiskami samorządowymi a Ministerstwem Klimatu i Środowiska w sprawach z zakresu szeroko rozumianej gospodarki odpadami komunalnymi Stanowisko w tej sprawie dla Zarządu ZMP przygotowała Komisja Gospodarki Komunalnej ZMP. Zostanie ono opublikowane po uzupełnieniu o uwagi z miast.

Podobną opinię wydano wobec projektu ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, ustawy – Prawo wodne oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (UD48), który nie wprowadza żadnych postulatów samorządowych. Przedstawiciele z miast nie zgadzają się na to, aby przywracając kompetencję regulacyjną do właściwych Rad Gmin, nadal niepotrzebnie pozostawić kompetencje w zakresie uzgodnień projektu taryfy po stronie Prezesa PGW Wody Polskie. Zastrzeżenia dotyczą ponadto wprowadzenia tzw. taryfy progresywnej, czyli wyższej stawki za zużycie ponad ustalone limity. Zarząd popiera natomiast przyjęcie senackiego projektu ustawy w tej sprawie, który zakłada powrót do rozwiązań prawnych obowiązujących przed wprowadzeniem zmian w ustawie z dnia 7 czerwca 2001 r. Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami w odniesieniu do taryf, zarówno realizacja zadań z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, jak i nadzór nad wykonaniem tych zadań znajdują się ponownie w kompetencjach gminy.

Pozytywnie z uwagami o projektach

Pozytywnie opinię Zarządu otrzymał projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych (UD285), który jest dostosowaniem do dyrektywy UE i dotyczy zdrowotnej opieki transgranicznej. Zgłoszono jedną uwagę - brakuje mechanizmu pozwalającego na realną wycenę pracy zespołu (sekretarka przyjmująca pismo, pracownik socjalny przeprowadzający wywiad środowiskowy, osoba rozpatrująca wywiad i sporządzająca decyzję oraz osoba podpisując decyzję). Praca ludzi nie jest za darmo, a to jest zadanie wojewody, zlecane gminie.

Tak samo oceniono projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych w sprawach rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych albo załatwianych milcząco (UDER 95). Zastrzeżenia wzbudził tylko termin dotyczący przekazywania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (60 dni to za krótki okres).

W sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (KO), którego celem jest zapewnienie nauczycielom prawa do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe w szerszym zakresie niż obecnie, uznano, że wymaga on uzupełnienia. Zastrzeżenia dotyczą sposobu finansowania. Natomiast w kwestii projektu ustawy o zmianie ustawy o finansowaniu zadań oświatowych (KO), która dotyczy dotacji dla niepublicznych przedszkoli prowadzonych przez inne organy niż jednostka samorządu terytorialnego zdecydowano o przekazaniu szczegółowych uwag z miast.

Członkowie Zarządu w trakcie wypracowania opinii na temat prezydenckiego projektu ustawy o rozwoju portów morskich o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej zwrócili uwagę, że ustawa powinna zostać uzupełniona o inne porty. Uznano również, że powinna ona szanować autonomię samorządów i lepiej chronić ich majątek (wywłaszenie nieruchomości, obowiązek rekompensowania strat).

Zarząd pozytywnie zaopiniował projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (KO). Powołanie sekretarzy wskazywanych przez wójta/burmistrza/prezydenta jest powrotem do rozwiązań, które funkcjonowały już w Kodeksie Wyborczym. Takie rozwiązanie przynosiło wymierne, pozytywne efekty w pracy komisji obwodowej. Zarząd zaproponował jednak wyrównanie wynagrodzenia sekretarza i przewodniczącego.

Konieczne zmiany systemu wynagradzania

Członkowie Zarządu negatywnie ustosunkowali się do projektu rozporządzenia RM zmieniający rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (RD245), którego celem jest podwyższenie kwot maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru oraz powołania. W projekcie rozporządzenia zaproponowano wzrost wynagrodzeń w wysokości około 3%, tyle co przewidywany w projekcie ustawy budżetowej średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej (103,0%) w 2026 r. Zdaniem zasiadających w Zarządzie nie rozwiązuje on problemów, spłaszcza wynagrodzenia i nie wprowadza zależności od wskaźników takich jak np. PKB. Projekt ten nie poprawia też konkurencyjności pracodawcy samorządowego w pozyskiwaniu pracowników z wyższą wiedzą merytoryczną lub młodych ludzi kończących studia. Przepisy prawa w zakresie wynagradzania pracowników samorządowych wymagają zmiany, o co niejednokrotnie apelowały samorządy, zgłaszając swoje uwagi i propozycje stronie rządowej. Do momentu, gdy system wynagrodzeń pracowników samorządowych nie zostanie zreformowany, nie będą wyeliminowane jego negatywne skutki.

Negatywnie oceniono projekt ustawy o Karcie Rodziny Mundurowej (KO), z uzasadnieniem, że przywileje dla swoich pracowników powinien finansować MON.

O planie ogólnym i informatyzacji państwa

Z kolei pozytywną opinię otrzymał projekt MFiG zmieniający rozporządzenie w sprawie projektu planu ogólnego gminy, dokumentowania prac planistycznych w zakresie tego planu oraz wydawania z niego wypisów i wyrysów. Projekt pomoże w rozwiązaniu niektórych problemów, ale samorządowcy z miast ZMP zaproponował uwzględnienie uwag, np. w zakresie rozszerzenia profilu dodatkowego dla strefy wielofunkcyjnej. Bez uwag przyjęto projekt MFiG zmieniający rozporządzenie w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od niektórych przychodów uzyskanych przez ekspertów narodowych z tytułu oddelegowania do pracy w instytucjach UE.

W kwestii projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia strategii dotyczącej informatyzacji państwa (ID151) Zarząd zdecydował o przekazaniu uwag z miast (np. dotyczących wskazania narzędzi wsparcia dla JST, doprecyzowania finansowania wieloletniego programów, kosztów aktualizacji i bezpieczeństwa) i zapewnieniu organizacjom samorządowym bycia stroną procesu wdrażania przepisów.

Sprawy różne

Członkowie Zarządu poparli Apel Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych do Prezesa Rady Ministrów w sprawie podjęcia pilnych działań w obszarze wymiany przestarzałych źródeł ciepła i termomodernizacji budynków (w załączeniu). Chodzi o systemowe wsparcie oraz rozwiązania w zakresie wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji domów, mając na względzie ochronę zdrowia Polek i Polaków, a także zabezpieczenie gospodarstw domowych przed wysokimi kosztami ogrzewania. „Aby to się udało, niezbędne są dobrze funkcjonujące programy wspierające modernizację energetyczną budynków jednorodzinnych i wielorodzinnych. To szczególnie ważne w kontekście planowanego wdrożenia systemu ETS2 i związanych z nim dodatkowymi obciążeniami finansowymi dla gospodarstw domowych. (…) Do niedawna obywatele mogli liczyć na powszechne wsparcie w ramach programu «Czyste Powietrze». Niestety, rok temu program został on nagle wstrzymany, a potem powrócił w nowej odsłonie z bardzo niskim zainteresowaniem mieszkańców – do nowej wersji programu wpływa czterokrotnie mniej wniosków niż przed jego zamknięciem. (…) Obecnie nie funkcjonuje żaden program rządowy, który wspierałby wymianę starych urządzeń grzewczych na paliwa stałe i termomodernizację w budynkach wielorodzinnych.” – można przeczytać w Apelu.

Zarząd ZMP postanowił wystosować list do Premiera RP w sprawie miasta Sanoka, w związku z formą oporu, jaką stosuje wobec burmistrza od 17 miesięcy Rada Miasta, co wpływa niekorzystnie na sytuację miasta i jego mieszkańców. W liście zaapelowano do Donalda Tuska o wsparcie miasta w rozmowach z MF, zabezpieczenie możliwości udzielenia pożyczki rządowej oraz objęcie nadzorem sytuacji, która może doprowadzić do wprowadzenia komisarza w miejsce demokratycznie wybranych władz. Więcej w załączeniu.

Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP

Załączniki:
Stanowisko - media samorządowe
Oświadczenie - media samorządowe
Apel CZYSTE POWIETRZE
LIST do Premiera - Sanok