Dyskusję nad sytuacją finansów samorządowych po wprowadzeniu ustawy o dochodach JST wywołał raport Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego, zatytułowany „Sukces w ogóle, diabeł tkwi w szczególe, czyli o ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z października 2024 roku”. Autorzy raportu postawili tezę, że nowa ustawa była dobrze pomyślana w ogólnych założeniach, ale szczegóły wymagają korekt. Prezentujący raport prof. Paweł Swianiewicz, dyrektor NIST przekonywał, że „te szczegóły” należy jak najszybciej poprawić, zwłaszcza część związaną z systemem wyrównawczym, zanim się utrwalą słabości systemu, które psują ogólnie pozytywne zmiany w finansach JST.

Streszczenie raportu będzie dostępne od 19 grudnia na stronie internetowej NIST, sam raport ma być następnie dyskutowany na Zespole ds. Systemu Finansów Publicznych.

I choć generalnie raport został dobrze przyjęty, to Marek Wójcik, pełnomocnik Zarządu ZMP ds. legislacji zaznaczył, że nie zgadza się z twierdzeniem, że ustabilizowała się sytuacja JST w sprawie podziału podatków PIT i CIT, bo różnice między samorządami są co najmniej zadziwiające.

Warto przypomnieć, że założeniem nowej ustawy było, że żadna JST nie straci finansowo na zmianach. Tymczasem na 390 miast należących do ZMP, 7 otrzyma mniej pieniędzy niż w roku bieżącym. Są to: Krynica Morska, Kleczew, Włocławek, Jastrzębie-Zdrój, Elbląg , Iłowa i Bytom, a kolejnych 6 - Kamieńsk, Puszczykowo, Kalisz Pomorski, Sulmierzyce, Radom i Konin - dostanie mniej środków niż zaplanowana w budżecie państwa 3-procentowa inflacja.

Prezes Związku Miast Polskich napisał w październiku br. list do Ministra Finansów w sprawie wyjaśnienia tej kwestii. Pełna treść listu TUTAJ. 

- W związku z tym, że 149 JST w Polsce ma mieć niższe dochody na 2026 rok niż w bieżącym roku, tym jednostkom należy się konkretne wyjaśnienie, przeliczenie i sprawdzenie tych danych. Trudno jest planować rozwój miasta, powiatu czy województwa, jeśli zamiast choćby wzrostu inflacyjnego mamy obniżkę rok do roku. I to wymaga wyjaśnienia, nad tym pracujemy - mówi prezydent Wodzisławia Śląskiego, Mieczysław Kieca, współprzewodniczący Komisji Wspólnej ze strony samorządowej.

W wyniku błędów danych podatkowych Ministerstwo Finansów wyrówna dochody tym samorządom, które miały zaniżone dochody z CIT za lata 2024-2025. Otrzymają one 1,4 mld zł w 2026 roku z rezerwy celowej budżetu państwa. Marek Wójcik zgłosił więc wniosek do Ministra Finansów, by przedstawił on dane i metodologię naliczania korekty podatku CIT, a także – po raz kolejny – wniosek o wzrost środków dla JST na przyszły rok co najmniej o 4%.

- Nieustająco prosimy też Ministra Finansów, aby uwzględnił zwiększenie środków dla jednostek samorządu terytorialnego o kwotę nie niższą niż 4% rok do roku. To niezbędne, byśmy naprawili pewne błędy, które są w ustawie o dochodach JST – przekonywał sekretarz strony samorządowej.

Strona samorządowa domaga się też, by „dynamicznie” kontynuować monitorowanie skutków ustawy o dochodach JST. W tej chwili bowiem można już wyciągnąć wniosek, że w wyniku jej wprowadzenia „silni są silniejsi, a słabsi jeszcze słabsi – i tych należy ratować”. Jak dodał marszałek województwa śląskiego, Wojciech Saługa, z mapki przedstawionej w raporcie wynika, że 80% samorządów jest zadowolonych ze zmiany ustawy o dochodach, ale 20% – nie. I na nich trzeba się skupić, by nie zepsuć całościowego obrazu reformy finansowej. Zaznaczył, że sytuacja województw jest wyjątkowo niekorzystna, bowiem aż 14 z 16 województw ma zanotować spadek finansów

- Jesteśmy gotowi do pełnej, szybkiej i dynamicznej pracy nad tą ustawą z Ministerstwem Finansów - zapewnił prezydent Kieca. Przypomniał też, że kilka tygodni temu eksperci samorządowi spotkali się z przedstawicielami resortu finansów, zadali pytania dotyczące danych, na podstawie których resort finansów oblicza przyszłoroczne dochody JST. Współprzewodniczący Komisji ma nadzieję, że odpowiedź otrzymają jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia. Wtedy prace będą mogły być kontynuowane zarówno na Zespole ds. Systemu Finansów Publicznych, jak i w zespole eksperckim, a konkluzje - przedstawione na Komisji Wspólnej. 

hh