Przed spotkaniem Zarządu odbyło się spotkanie z miastami województwa lubuskiego, w którym wzięli udział przedstawiciele miast z Babimostu, Bytomia Odrzańskiego, Sulechowa, Żagania, Iłowy, Zielonej Góry oraz z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego. 

Uczestnicy mogli zapoznać się z informacjami o działaniach Związku, szczególnie w kontekście legislacji, o których opowiedzieli m.in.: Marek Wójcik, pełnomocnik Zarządu ZMP ds. legislacji i sekretarz strony samorządowej KWRiST, Arkadiusz Chęciński, wiceprezes ZMP oraz Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP.

M. Wójcik, omawiając kwestie finansów i budżetu państwa, poinformował, że najprawdopodobniej nie będzie w tym roku żadnego wsparcia dodatkowymi środkami dla JST w formie tzw. kroplówki. Tymczasem, aby zbilansować system oświaty brakuje 17 mld zł. Pełnomocnik odniósł się do medialnie nagłaśnianych danych MF, że samorządy mają ponad 39,5 mld zł nadwyżki w budżetach samorządów po sześciu miesiącach 2025 r. Jego zdaniem, wpływ na nie ma przekazywanie środków z wyprzedzeniem. Dlatego trzeba podkreślać, że nie można porównywać nadwyżki zeszłorocznej do tegorocznej, gdyż obecnie obowiązuje inna ustawa.

Utrzymanie modelu finansowania edukacji dzieci z Ukrainy

- W przyszłorocznym budżecie zaplanowano wzrost PIT o 11,4 %, CIT o 286%, o 12% na edukację (bez pomocy dla Ukraińców - 9%). Nie ma – niestety - woli przedłużenia wsparcia dla JST na zamrożenie cen energii elektrycznej – podał M. Wójcik. Sekretarz strony samorządowej KWRiST zwracał też uwagę, że budżet państwa po stronie dochodów będzie mniejszy w związku z zawetowaniem ustaw przez Prezydenta RP (akcyza, banki). Podkreślał, że sytuację JST w przyszłym roku może pogorszyć niepodpisanie przez Karola Nawrockiego ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, która może wymuszać finansowanie edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy z dochodów własnych JST. Zarząd ZMP obradujący w Nowej Soli w tej kwestii podjął stanowisko, w którym domaga się stosowania dotychczasowego modelu finansowania tego zadania w taki sposób, aby źródłem finansowania był Fundusz Pomocy, a środki te nie były brane pod uwagę podczas wyliczenia wysokości potrzeb edukacyjnych. „Włączenie tych środków do potrzeb edukacyjnych wpłynie na pogorszenie sytuacji finansowej samorządów terytorialnych i to bez względu na to, czy w ogóle realizują zadania z zakresu edukacji dzieci z Ukrainy. To efekt zasad kształtowania dochodów JST ustalanych według przepisów ustawy z dnia 1 października 2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Konsekwencją postępującego niedofinansowania zadań oświatowych może być także pogorszenie jakości kształcenia wszystkich uczniów, czego z oczywistych powodów samorządy terytorialne chciałaby uniknąć.” – napisali samorządowcy z miast. Stanowisko w załączeniu.

Oświata, hałas i rowery

W sprawie oświaty M. Wójcik mówił o tym, że projekt o zmianie ustawy - Prawo oświatowe, mimo że wprowadza korzystane rozwiązania, to wciąż realizuje tylko 1/3 postulatów, o które apelowała strona samorządowa. Wciąż nie ma najważniejszej zmiany - autonomii JST w kwestii sieci szkół (opinia kuratora wciąż pozostaje). Pełnomocnik namawiał samorządy do korzystania ze środków KPO, które mają na celu ucyfrowienie szkół (konkursy otwarte na aktywną tablicę, pracownie cyfrowe, robotykę). Namawiał samorządowców, aby zachęcali nauczycieli-wychowawców do promocji wśród rodziców edukacji zdrowotnej. Przypomniał przy okazji rozpoczęcia nowego roku szkolnego, że ZMP udało się wywalczyć projekt, zakładający przeciwdziałanie zjawisku ograniczania funkcjonowania, a nawet zamykania, ogólnodostępnych obiektów sportowych w związku ze skargami mieszkańców dotyczącymi hałasu, generowanego przez użytkowników tych obiektów, tzw. Lex Puławy. Dzięki temu udało się rozszerzyć katalog obiektów, które będą wyłączone z immisji hałasu o lodowiska, siłownie plenerowe i pumptracki. Ponadto katalog ten zawiera siłownie plenerowe, rolkowiska, boiska, korty i bieżnie. Zainicjowane został też działania dotyczące zmian legislacyjnych ułatwiających inwestycje rowerowe. Minister Infrastruktury zapewnił, że we wrześniu zaprosi ZMP do konsultacji projektu w tym zakresie.

Po stronie sukcesów M. Wójcik zaliczył to, że w ustawie deregulacyjnej udało się zrezygnować z przepisu mówiącego o rozszerzeniu procentowego udziału przestrzeni usługowej w inwestycjach mieszkaniowych, który zakładał widełki między 2,5%-40% i zmieniał dotychczasowy zakres, który wynosi 5%-20%. Zarząd wyraził opinię, że taka zmiana spowoduje pogorszenie sytuacji mieszkaniowej w polskich miastach. Rozszerzenie zakresu nie będzie miało zastosowania. ZMP w związku z problemami z danymi z GUS dotyczącymi liczby mieszkańców (istotnej w kontekście gospodarki odpadami), będzie starać się o dostęp do Urzędów Skarbowych i platform związanych z najmem krótkoterminowym (Booking), co może okazać się bardzo ważne szczególnie dla miejscowości turystycznych. Na spotkaniu poruszono także kwestie związane z dokumentami strategicznymi (Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030), dziedziczenia nieruchomości bez spadkobierców i niezbędnych zmian w planowaniu przestrzennym (usunięcie sztywnego wskaźnika regulującego tereny pod budownictwo mieszkaniowe).

Interwencja w sprawie rozdziału środków na ochronę ludności

Efektem dyskusji na temat rozdziału środków z Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026 i sytuacji w tym zakresie w różnych regionach jest apel Zarządu ZMP w tej sprawie do MSWiA. Samorządowcy z miast obawiają się, czy w tym roku uda wydać się wszystkie pieniądze i czy dofinansowanie nie przepadnie. Do tego dochodzą sygnały o zwiększeniu cen niektórych urządzeń, ponieważ w krótkim czasie rośnie na nie zapotrzebowanie. Wskazywali, że część tegorocznych wydatków powinno zyskać status niewygasających, a więc takich, które można byłoby rozliczyć w przyszłym roku. 

Po zebraniu informacji od członków Zarządu okazało się też, że w różnych województwach stosuje się odmienne zasady i kryteria rozdziału środków – od obiektywnych (np. liczba ludności) po całkowicie uznaniowe. W niektórych regionach wymaga się od miasta czy gminy udziału własnego w finansowaniu zgłaszanych działań i projektów, na podstawie ogólnej zasady dotyczącej dotacji dla JST wg art. 128 ustawy o finansach publicznych, mimo że sam ten przepis wskazuje możliwość odmiennego uregulowania w innych ustawach. Dlatego Zarząd zaapelował do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o pilną interwencję w sprawie konieczności przestrzegania przepisu art. 154 ust. 6 ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, zgodnie z uzgodnionym z MSWiA ustaleniem o finansowaniu 100% kosztów realizowanych zadań oraz podjęcie próby ujednolicenia zasad rozdziału tych środków, a przynajmniej stosowania możliwie zobiektywizowanych i przejrzystych zasad rozpatrywania wniosków przez wojewodów. Uznano ponadto, że koniecznie należy spotkać się w tej sprawie z ministrem. W załączeniu stanowisko.

Pozytywnie o ROP

Zarząd ZMP zaopiniował pozytywnie stanowisko w sprawie projektu o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (numer z wykazu UC 100), które przygotowała Komisja Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska ZMP. Z satysfakcją przyjęto przedłożenie przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) nowego projektu mającego na celu m.in. wdrożenie systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP), o co Związek konsekwentnie apeluje od wielu lat. W opinii ZMP, to istotny krok w kierunku wdrożenia sprawiedliwego systemu finansowania gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce opartego od wielu lat na modelu gminnym. „System ten pozwoli na realizację zasady «zanieczyszczający płaci» oraz na wyraźne odróżnienie w systemie odpadowym konsumenta od mieszkańca. Zaproponowane rozwiązania mogą także wpłynąć na zahamowanie wzrostu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi uiszczanych przez mieszkańców lub wręcz – w dłuższej perspektywie - ich obniżenie. Rozwiązania te mogą mieć wpływ na ograniczenie ilości i zmianę jakości odpadów opakowaniowych trafiających do gminnych systemów odpadowych, wpływając na koszty ich zagospodarowania oraz uzyskiwane przez gminy poziomy recyklingu.” – napisano w stanowisku. Z uznaniem odniesiono się do decyzji MKiŚ dotyczącej opracowania całkowicie nowego projektu ustawy opakowaniowej, zamiast dokonywania jej kolejnej obszernej nowelizacji. Zdaniem członków Zarządu, taki sam model działania powinien zostać przyjęty w przyszłości w odniesieniu do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Diabeł tkwi w szczegółach…

Zarząd - mimo pozytywnej opinii na temat projektu - wskazał, że na dalszym etapie prac trzeba dokonać rewizji zaproponowanych rozwiązań dotyczących takich kwestii jak np.: procedury opracowywania i uzgadniania Zasad Działania Organizacji ROP Opakowań czy procedury wypłaty środków pochodzących z opłaty opakowaniowej. Zwrócono też uwagę, że konieczne jest zwiększenie mechanizmów kontroli przyjętych w projekcie, w szczególności w zakresie działania Organizacji ROP Opakowań. Zastrzeżenia samorządowców miast dotyczą również audytowania gminnych systemów odpadowych przez niezależnych biegłych rewidentów w zakresie oceny sprawozdania przedkładanego przez gminę, które niepotrzebnie zwiększy koszty funkcjonowania systemu oraz przedłuży całą procedurę. W stanowisku podniesiono sprawę kryteriów wypłaty środków pochodzących z opłaty opakowaniowej na rzecz gmin - kryterium tym nie może być liczba mieszkańców według danych GUS, ponieważ nie oddaje ono kosztów związanych z funkcjonowaniem gminnego systemu odpadowego. Niezbędne jest również przedstawienie projektów podstawowych aktów wykonawczych, w tym dotyczących stawek opłaty opakowaniowej dla poszczególnych kategorii materiałowych opakowań oraz udziału we wpływach z opłaty opakowaniowej. Zarząd Związku w podjętym stanowisku zaapelował o jak najszybsze odniesienie się MKiŚ do zgłoszonych uwag oraz przedstawienie kolejnej wersji projektu, która będzie mogła być skierowana do dalszych prac legislacyjnych. Stanowisko w załączeniu.

Pozytywnie o projektach

Prezydenci i burmistrzowie zasiadający w Zarządzie ZMP zdecydowali, aby do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe (Polska 2050 – TD), która wprowadza zakaz używania telefonów komórkowych i urządzeń umożliwiających porozumiewanie się na odległość przez uczniów szkół podstawowych, przesłać do autorów projektu uwagi z miast (dotyczące np. zbyt krótkiego terminu na zmianę czy doprecyzowania przepisów tak, aby nie wyłączały możliwości korzystania z infrastruktury szkolnej). Takie samo postanowienie wydano wobec projektu o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz niektórych innych ustaw (MRPiPS), które wprowadza m.in. nową formę opieki – punktu opieki dziennej (uwagi z miast dotyczą np. szerokiego katalogu kwalifikacji dla osób sprawujących opiekę w żłobkach, szkoleń tych osób, kwestii płatnych urlopów na podnoszenie kwalifikacji opiekunów, dostarczania diet wymagających szczególnych wymagań).

Natomiast pozytywnie (z jedną uwagą zgłoszoną przez ZW RP w ramach procesu opiniowania KWRiST) został zaopiniowany projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie województwa oraz niektórych innych ustaw (MEN), którego celem jest określenie praw i obowiązków województw w zakresie koordynacji umiejętności oraz zapewnienia im narzędzi umożliwiających wpływ na ofertę edukacyjną dostępną na ich terytorium. Taką samą opinię otrzymał projekt ustawy o likwidacji Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 (Konfederacja), z jedną uwagą dotyczącą zapewnienia środków finansowych na realizacje inwestycji, co do których promesy zostały podpisane.

Taryfy za wodę i ścieki - poparcie dla senackiego projektu

Stanowczo negatywnie zaopiniowano projekt ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz ustawy – Prawo wodne, który przywraca radzie gminy kompetencji w zakresie zatwierdzania taryf za wodę i ścieki, ale wprowadzenie uzgodnienia projektu taryfy przez organ regulacyjny – w przypadku, gdy zakładana zmiana taryfy zakładać będzie zmianę o więcej niż 15 % w co najmniej jednej taryfowej grupie odbiorców usług ceny wskaźnikowe. Projekt ustawy komplikuje proces zatwierdzania taryf, zwiększa wpływ lokalnej polityki, wprowadza kontrowersyjną taryfę progresywną i surowe kary osobiste dla kierowników spółek. Dlatego Związek Miast Polskich popiera senacką propozycję zmian tej ustawy. 19 sierpnia br. został opublikowany i przekazany do konsultacji projekt ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków dotyczący zatwierdzania taryf wraz z uzasadnieniem (druk nr 393). Celem tej nowelizacji jest powrót do rozwiązań prawnych obowiązujących przed wprowadzeniem zmian w ustawie z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Negatywnie również oceniono projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (MKiŚ), wskazując na nierealne założenia przepisów unijnych oraz nieadekwatne finansowanie. Zwrócono uwagę, że warto by rozszerzyć możliwości inwestycji także w zupełnie nową infrastrukturę, nie zaś wyłącznie w modernizację istniejącej. Przy okazji przywołano stanowisko podjęte w 2023 roku przez Zgromadzenie Ogólne ZMP w Łodzi, które zawiera propozycje zmian w tym zakresie (Stanowisko Związku Miast Polskich w sprawie transformacji energetycznej miast).

Przeciwko mniejszym dochodom JST

Taką samą opinię wydano w sprawie prezydenckiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, który zakłada m.in. zmiany w ustawie PIT polegające na podniesieniu progu podatkowego w skali podatkowej dla podatku dochodowego od osób fizycznych z kwoty 120 000 zł do kwoty 140 000 zł oraz zwiększeniu kwoty zmniejszającej podatek dla rodziców z co najmniej dwojgiem dzieci, rozliczających się według skali podatkowej do wartości 16 800 zł. ZMP uważa, że należy wspierać rodziny wielodzietne, ale na to potrzebne są dodatkowe środki. Natomiast zmiany zaproponowane w projekcie tej regulacji negatywnie wpłyną na budżety JST, gdyż łączna pula zmniejszenia wpływów do budżetu państwa ma wynieść około 13-14 mld. zł. Spadną zatem wpływy z udziałów JST w podatku dochodowym od osób fizycznych. Wg Zarządu Związku, pozostałe zwiększenia w CIT, ordynacji podatkowej i ustawie o KAS nie zrekompensują tych ubytków.

O rozporządzeniach pozytywnie

Zarząd ZMP pozytywnie zaopiniował projekty rozporządzeń: MFIPR ws. udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach programów regionalnych na lata 2021–2027, MEN ws. Sektorowej Ramy Kwalifikacji w sektorze gospodarki odpadami (uporządkowanie kompetencji), MFiG zm. rozporządzenia ws. sposobu przesyłania informacji o nieruchomościach i obiektach budowalnych oraz deklaracji na podatek od nieruchomości za pomocą środków komunikacji elektronicznej oraz zm. rozporządzenie ws. sposobu przesyłania informacji o lasach oraz deklaracji na podatek leśny za pomocą środków komunikacji elektronicznej, a także MRPiPS ws. szczególnych przypadków, w których cudzoziemiec może wykonywać pracę bez zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi (zmiana usprawni procedurę). W sprawie projektu rozporządzenia MKiŚ ws. sposobu obliczania poziomu składowania (nr 820) postanowiono zgłosić uwagi merytoryczne z miast. Projekt został wstępnie omówiony na posiedzeniu Zespołu Klimatu KWRiST, który ma wydać opinię na wrześniowym posiedzeniu.

Akceptacja dla programów rządowych 

Zarząd Związku pozytywnie odniósł się do projektu programu rządowego „Cyfrowy uczeń” oraz projektu uchwały w sprawie ustanowienia rządowego programu wspierania rodziny „Asystent rodziny w 2025 r.”. 

Przyjęte zostały również stanowiska Komisji Transportu ZMP w sprawach: uruchomienia programu wspierającego rozwój i utrzymanie transportu publicznego prowadzonego przez samorządy w oparciu o paliwa wodorowe oraz dostosowania regulacji prawnych w zakresie taboru pojazdów autobusowych, który wykorzystywany jest w miastach, tak aby zapewnić prawidłową realizację stawianych przed samorządami zadań na rzecz ludności, niezależnie od uwarunkowań i sytuacji kryzysowych. W załączeniu stanowiska.

Na posiedzeniu Zarządu ZMP w Nowej Soli zaakceptowano projekt zmian w Prawie wodnym przygotowany przez miasto Wrocław i Komisję Gospodarki Nieruchomościami ZMP. Chodzi o zmiany legislacyjne w ustawie z dnia 20 lipca 2017 roku – Prawo wodne. Dotyczą one przyznania wojewodzie delegacji ustawowej do bezpośredniego inicjowania z urzędu postępowań kończących się wydaniem decyzji administracyjnej potwierdzającej przysługujące GW Wody Polskie prawo własności gruntu (obecne przepisy są „martwe”). Dla zabezpieczenia interesów JST wykonujących zadania zlecone z zakresu administracji rządowej proponuje się równoległe wyposażenie ich w niezależne uprawnienie do zgłaszania sygnalizacji konieczności wydania ww. decyzji. Wprowadzenie regulacji ustawowej, która będzie stanowić podstawę prawną wpisu w księdze wieczystej prawa własności na rzecz Gospodarstwa Wodnego, z pominięciem stadium obejmującego wystąpienie przez PGWWP z wnioskiem o wydanie decyzji deklaratoryjnej potwierdzającej własność, w sytuacji, gdy uprzednio została wydana przez wojewodę decyzja zezwalająca na realizację inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowej.

W trakcie posiedzenia w Nowej Soli została zaprezentowana oferta Banku Ochrony Środowiska dla samorządów (z udziałem Prezesa BOŚ, Bartosza Kublika i jego współpracowników).

Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP

Załączniki:
Stanowisko Komisji Transportu ZMP - paliwa wodorowe
Stanowisko Komisji Transportu ZMP - tabor autobusowy
Stanowisko ZMP - ROP - PDF
Stanowisko ZMP - potrzeby edukacyjne a dzieci z Ukrainy - PDF
Stanowisko ZMP - rozdział środków z Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026 - PDF