Wyjazd, współorganizowany z konsorcjum Enco Urbaplan, pozwolił uczestnikom zobaczyć, jak szwajcarskie samorządy mierzą się z wyzwaniami, które coraz częściej dotyczą także Polski.

Aarau – małe miasto, duża odpowiedzialność

Aarau, 21-tysięczne miasto w regionie liczącym ponad 200 tys. mieszkańców, już od pierwszych spotkań pokazywało, jak ważne jest długofalowe planowanie i oparcie rozwoju na zaangażowaniu mieszkańców. Lokalna Fundacja Promocji Aarau oraz władze miasta przedstawiły założenia strategii Aarau 2034, współtworzonej przez 300 wylosowanych mieszkańców. Partycypacja nie jest tam „projektem”, ale standardem – mieszkańcy współdecydują, a potem rozliczają realizację. System referendalny, stosowany jest również na poziomie samorządowym, co daje mocne podstawy polityczne do zatwierdzonych decyzji.

Silnym akcentem wizyty była strategia adaptacji do zmian klimatu. Aarau walczy z upałami i deficytem zieleni poprzez mapowanie wysp ciepła, odbetonowywanie przestrzeni, nowe nasadzenia drzew oraz współpracę z właścicielami prywatnych działek. Klimat to temat polityczny – lokalne referendum z 2025 r. dało zielone światło dla wzmożonych działań w tym kierunku.

Szczególne wrażenie na uczestnikach wyjazdu zrobiło podejście miasta do usług społecznych – elastyczne, osadzone w dzielnicach, skoncentrowane na prewencji, a nie reagowaniu na kryzysy, oparte na specjalistach pracujących często na część etatu. W centrum uwagi są rodziny, młodzież, seniorzy i migranci. Uczestnicy odwiedzili m.in. Centrum Rodzinne Aarau Nord, miejsce otwarte, prowadzone w duchu prewencji i wzmacniania rodzicielstwa, a także poznali projekt mobilnej pracy z seniorami (MoA), który przeciwdziała samotności i wspiera samodzielność osób starszych.

Berno – mobilność jako recepta na wysoką jakość życia

Berno, stolica Szwajcarii, postawiło na model miasta przyjaznego mieszkańcom, a nie samochodom. Lokalne władze zaprezentowały długofalową politykę mobilności opartą na transporcie publicznym, ruchu pieszym i rowerowym.

Berno od lat konsekwentnie buduje markę „Velo Hauptstadt” – rowerowej stolicy. Uczestnicy wizyty zobaczyli m.in. rozbudowaną sieć tras, system roweru miejskiego z 180 stacjami, programy dotacji do rowerów cargo czy liczne działania edukacyjne i festyny rowerowe. Jednocześnie miasto mocno ogranicza hulajnogi elektryczne w centrum, dbając o bezpieczeństwo pieszych.

Duże wrażenie zrobiły również strefy spotkań i odzyskiwanie ulic dla ludzi. Plac przed parlamentem, jeszcze 20 lat temu będący parkingiem, jest dziś przestrzenią publiczną o wysokiej jakości. Berno chętnie stosuje pilotaże – malowanie ulic, tymczasowe zmiany organizacji ruchu, mikrointerwencje w okolicach szkół – a ostateczne decyzje zapadają dopiero po konsultacjach z mieszkańcami.

Wnioski na przyszłość

Wizyta pokazała, że polskie i szwajcarskie miasta mierzą się z podobnymi wyzwaniami: starzeniem się społeczeństwa, kryzysem klimatycznym, potrzebą dobrej mobilności i lepszych usług społecznych. Różnica tkwi w podejściu: Szwajcaria inwestuje czas, konsekwencję i udział mieszkańców, co w dłuższej perspektywie przynosi stabilne efekty.

Aarau i Berno udowadniają, że jakość życia to wynik wielu drobnych decyzji, i że warto planować miasto tak, jakby miało służyć nie tylko dziś, ale również za kilkadziesiąt lat. Kolejny raz mieliśmy też okazję zobaczyć, jak wiele nas łączy, a polskie i szwajcarskie miasta mimo odmiennej specyfiki, mają wiele wspólnego i mogą wzajemnie stanowić dla siebie inspiracje.

Polsko-Szwajcarski Program Rozwoju Miast

Program wspiera rozwój miast średniej wielkości, zagrożonych marginalizacją. Budżet programu to 327,882 mln franków szwajcarskich, czyli ok. 1,5 mld zł, w tym:

• 278,7 mln franków szwajcarskich (1 mld 282 mln zł) - wkład Szwajcarii,
• 49,182 mln franków szwajcarskich (226,2 mln zł) - wkład krajowy.

Programem zarządza Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.Więcej informacji o Szwajcarsko-Polskim Programie Rozwoju Miast oraz o Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy znajduje się na:

• oficjalnej stronie Funduszy Szwajcarskich - https://www.programszwajcarski.gov.pl/,
• stronie Związku Miast Polskich.