Europejskie miasta nieustannie ewoluują, reagując na szereg czynników i wyzwań w czasie rzeczywistym. Decydenci miejscy i specjaliści ds. rozwoju miejskiego często stają przed pilną potrzebą zidentyfikowania i wdrożenia sprawdzonych, skutecznych rozwiązań. Właśnie dlatego programy takie jak URBACT są tak cenne, ponieważ identyfikują skuteczne praktyki miejskie, promują je i aktywnie wspierają ich transfer między miastami z całej Europy.

Decydenci i praktycy miejscy nie muszą jednak szukać ich po omacku. Wystarczy skierować wzrok poza granice naszych własnych miast i dostrzec bogactwo istniejących rozwiązań, które są dla nas dostępne. Problem polega na tym, że często po prostu o nich nie wiemy. To ironia tak zwanego „wieku informacji”.

W ciągu ostatnich siedmiu lat byliśmy aktywnie zaangażowani w kilka takich inicjatyw - prowadząc kilka procesów transferu dobrych praktyk i testując różne podejścia i narzędzia do nich. Wnioski z tych doświadczeń zainspirowały niniejszy artykuł, w kontekście naboru URBACT do Sieci Transferu.

Transfer dobrych praktyk to nie jest działanie „kopiuj-wklej”

Często podziw budzą opowieści o dobrych praktykach i rozwiązaniach, opracowanych przez inne miasta. Wydaje nam się, że są zbyt związane z sytuacją w danym mieście lub że nie da się ich wdrożyć w naszych własnych miastach. Zbyt często dochodzimy do wniosku: „Nie, tego nie da się zrobić w naszym mieście!”.

Jednak pojawiające się wyzwania, takie jak rozrastanie się miast, złe warunki życia, konsekwencje zmian klimatu, rozwój nowych technologii itp. stają się kluczowymi czynnikami motywującymi, zmuszającymi nas do zmian i mobilizującymi naszych obywateli do działania.

Biorąc pod uwagę, że w 2024 r. wyróżniono 116 udanych Dobrych Praktyk URBACT, staje się jasne, że często wiemy, co robić, ale nie wiemy, jak to robić. Pojawia się pytanie: „Jeśli inne miasto ma już działające rozwiązanie, to na pewno jest ono idealne. Mogę je po prostu skopiować i wdrożyć w moim mieście, prawda? Dlaczego miałbym poświęcać dwa lata pracy i zawracać sobie głowę pełnym procesem transferu?”.

Jak zwykle, sprawy nie są takie proste. Idealny proces transferu obejmuje ścisłą, konstruktywną i proaktywną współpracę między właścicielem dobrej praktyki miejskiej a miastem transferu, które chciałoby skorzystać z ich doświadczeń, łącząc ich wysiłki na rzecz wspólnego celu, jakim jest udany transfer. Co więcej, wszelkie udane przeniesienia dobrych praktyk mogą być wykorzystane do dalszego ulepszania oryginalnego rozwiązania, tworząc sytuację korzystną dla obu stron, która stanowi podstawę udanego partnerstwa.

Teraz, gdy już wiemy po co, przyjrzyjmy się procesowi i dowiedzmy się, jak zrealizować trzy kluczowe etapy procesu transferu.

Krok 1: Zrozumienie dobrych praktyk

Krok ten polega na zrozumieniu dobrej praktyki, specyficznych warunków, w których została ona opracowana, jej struktury, czynników napędzających, mechanizmów operacyjnych i wszystkich innych zagadnień, które mogą interesować miasto transferu, przyjmujące dobrą praktykę.

Wyjaśnienie dobrej praktyki i udzielenie odpowiedzi na wszystkie zadane pytania zwykle okazuje się trudniejsze niż oczekiwano. Dlaczego? Po prostu dlatego, że miasto stosujące dobrą praktykę opracowało je zgodnie z własnymi potrzebami, ambicjami, zasobami, możliwościami, a przede wszystkim własną wizją rozwiązania. Jednocześnie sytuacja wyjściowa wielu miast transferu jest w większości przypadków nieporównywalna.

Musimy również wziąć pod uwagę „czynnik ludzki”. Dobra praktyka to „ich dziecko”, a zaprezentowanie jej może wymagać nadzwyczajnych metod pracy administracji miejskiej - takich jak wizyty w mieście, pogłębione opisy i prezentacje dobrych praktyk, ujawnianie ewentualnych nieścisłości i wyciągnięcie własnych wniosków itp.

Na przykład, podczas procesu transferu dobrej praktyki Bee Path, miasto Lublana zorganizowało 4-dniowy „boot-camp” dla miast transferu i ich kluczowych interesariuszy. Uzyskali dzięki temu pełny dostęp do doświadczenia Lublany, które wszyscy uczestnicy przenieśli potem do swoich miast, co było kluczowe podczas późniejszego udanego 2-letniego procesu transferu.

Co ciekawe, największym wyzwaniem nie był sam transfer, ale opisanie praktyki na piśmie. Jej elastyczny, oddolny charakter nigdy nie został formalnie udokumentowany. Dało nam to jednak możliwość rozbicia dobrej praktyki na jej kluczowe elementy i opisania jej w odrębnych modułach. Takie podejście skutecznie zapewniło ustrukturyzowany opis dla miast transferu, umożliwiając im wybór i przeniesienie części dobrej praktyki, których najbardziej potrzebowali.

Z naszego doświadczenia wynika, że jest to bardzo intensywny etap pracy dla wszystkich miast transferu. Na początku wiele miast było przytłoczonych lub sceptycznych. Jak powiedziała Elena Giovannini, przedstawicielka miasta Cesena (IT), jednego z dziewięciu miast transferu: „Nie ma mowy, by nasi mieszkańcy zaakceptowali miejskie ule w środku publicznego parku!”. Jednak zaledwie 18 miesięcy później w Cesenie stanęły nie jeden, ale dwa miejskie ule. To wyraźne świadectwo udanego procesu transferu.

Z drugiej strony, odnoszący sukcesy praktycy miejscy nie powinni lekceważyć złożoności procesu transferu. Podczas gdy posiadają oni całą wiedzę i doświadczenie związane z samą praktyką miejską, każda próba jej przeniesienia jest procesem dostosowanym do indywidualnych potrzeb, który wymaga nie tylko czasu, energii i siły woli, ale także opracowania konkretnych narzędzi transferu, na przykład:

• Wizyty w miastach dobrych praktyk i szczegółowe prezentacje;
• Opisy dobrych praktyk, modularyzacja i wytyczne dotyczące transferu;
• Ostrzeżenia dotyczące warunków wstępnych, wyciągnięcie wniosków, uwagi dotyczące zarówno pozytywnych doświadczeń, jak i wyzwań;
• Narzędzia angażowania interesariuszy;
• Programy szkoleniowe, mentoring i wsparcie itp.

Wszystkie takie narzędzia muszą zostać opracowane, przetłumaczone na języki zrozumiałe dla wszystkich stron i skutecznie wykorzystywane podczas wizyt w mieście.

Dlaczego więc odnoszący sukcesy praktycy miejscy mieliby być zmotywowani do dzielenia się wiedzą? Wielu odnoszących sukcesy praktyków miejskich z dumą dzieli się swoją wiedzą, rozwiązaniami i doświadczeniami. Co więcej, dostrzegają oni możliwość skorzystania z bardzo istotnych informacji zwrotnych, dotyczących ich rozwiązań.

Dla tych, którzy chcą zagłębić się w temat, w tym artykule można znaleźć kilka świadectw z pierwszej ręki z miast takich jak Wasze, na temat tego, co oznacza przeniesienie Dobrej Praktyki URBACT.

Krok 2: Dostosowanie dobrych praktyk do własnych potrzeb

To dobry czas na to, aby pomyśleć o własnym mieście - o swoich potrzebach i ambicjach, o specyficznych dla miasta wyzwaniach, ale także o nieoczywistych możliwościach i dostępnych zasobach.

Kluczowym słowem w każdym procesie transferu jest „proces”. W naszym przypadku oznacza to proaktywną współpracę, wzajemne uczenie się, ale także niezbędne dostosowanie dobrych praktyk. Następnie, miasto dobrej praktyki musi uznać, że oryginalne rozwiązanie może nie być bezpośrednio zdatne do przeniesienia. Często da się przenieść tylko część oryginalnego rozwiązania, a prawie zawsze potrzebne są pewne zmiany, aby dostosować je do lokalnej specyfiki miasta transferu.

Oto lista kilku działań, którą przygotowali dla Was wasi koledzy z miast europejskich, w oparciu o ich własne doświadczenia z procesu transferu. Dostosowując dobre praktyki do własnych potrzeb, należy wziąć pod uwagę następujące kwestie:

• Sprawdzić, czy występują określone warunki wstępne (prawne, operacyjne itp.);
• Rozpoznać kluczowych interesariuszy u siebie w mieście, dotrzeć do nich i zrozumieć ich potrzeby, możliwości i ambicje lub oczekiwania;
• Zapewnić partycypacyjne planowanie i wspólną decyzyjność w gronie lokalnych interesariuszy;
• Dostosować interesy w zakresie partnerstwa publiczno-prywatnego i budować publiczno-prywatną współpracę;
• Zapewnić najlepsze możliwe wsparcie w zakresie danych i informacji w celu podejmowania właściwych, dobrze uzasadnionych decyzji;
• Ustalić minimalne standardy proponowanych rozwiązań, do których należy dążyć w mieście transferu (przyjmujące dobrą praktykę);
• Utrzymać przejrzystość procesu przez cały czas jego trwania.

Mamy bardzo konkretny przykład. W Bydgoszczy „wykorzystanie” pszczół w przestrzeni miejskiej było zabronione, ponieważ pszczoły zostały sklasyfikowane jako zwierzęta hodowlane. W związku z tym miasto musiało najpierw zająć się tym kluczowym warunkiem kontekstu lokalnego i zmienić lokalne ustawodawstwo. Co równie ważne, żadne z dziewięciu miast uczestniczących w projekcie Bee Path net nie posiadało ekspertów w dziedzinie pszczelarstwa miejskiego. Dlatego też wszystkie te miasta zmobilizowały kluczowych interesariuszy – instytucje, sektor prywatny, pszczelarzy, edukatorów i razem z nimi utworzyły lokalne grupy URBACT. Następnie, wspólnie z nimi wdrożyły proces transferu.

Chodzi o to, że nie trzeba wszystkiego robić samemu. Warto oprzeć się na współpracy z chętnymi partnerami lokalnymi.

Przede wszystkim należy być sprytnym i sięgać po wszelkie dostępne wsparcie. Zidentyfikujcie i wykorzystajcie możliwości oferowane przez wspomniane już mechanizmy, programy lub projekty UE, które mogą zaoferować wspierające środowisko, wytyczne polityczne, wsparcie ekspertów i finansowanie takich procesów. Mogą w tym pomóc Krajowe Punkty Kontaktowe URBACT oraz Punkty Kontaktowe innych programów europejskich.

Krok 3: Ponowne wykorzystanie dobrych praktyk

Jeśli naprawdę chcemy osiągnąć potrzebne zmiany w naszych miastach i zająć się odnową miejską, musimy na nowo odkryć nasze lokalne społeczności. Czy nam się to podoba, czy nie, społeczności zawsze opierają się na zaufaniu. A poziom zaufania w naszych społecznościach określa, czy i w jaki sposób możemy zapewnić wielofunkcyjne wykorzystanie publicznej i prywatnej przestrzeni w naszych miastach.

Ta sama logika ma zastosowanie do prawie wszystkich procesów transferu dobrych praktyk, ponieważ wiele z nich opiera się na dużym zaangażowaniu interesariuszy, a ich sukces w dużej mierze zależy od zaufania między administracją miasta a jego mieszkańcami.

Można tu wskazać następujące zalecenia:

• Skorzystajcie z czego tylko możecie z dobrych praktyk.

• Połączcie siły z kluczowymi interesariuszami, wspierajcie współpracę i szukajcie sytuacji korzystnych dla wszystkich stron - w ten sposób stworzycie poczucie odpowiedzialności i zbudujecie długoterminowe partnerstwa lokalne.

• Opracujcie koncepcję transferu, a następnie przetestujcie ją i udoskonalcie na małą skalę, zanim przystąpicie do wdrożenia na pełną skalę.

• Po zatwierdzeniu koncepcji i przetestowaniu jej w lokalnych warunkach, znajdźcie lokalnych sojuszników, zasoby i entuzjazm, aby ją wdrożyć.

• Następnie poinformujcie szeroko o Waszym sukcesie i wykorzystajcie impet, aby uzyskać długoterminowe lokalne wsparcie polityczne. W ten sposób upewnicie się, że Wasze rozwiązanie stanie się nowym standardem lub usługą dostępną dla obywateli.

Może pojawić się w tym momencie pytanie: „Jakich rezultatów mogę się spodziewać po takim podejściu?”. W naszym przypadku dobra praktyka Bee Path została przeniesiona do dziewięciu miast w całej Europie - każde z nich było wyjątkowe i dostosowane do lokalnego kontekstu, potrzeb i ambicji poszczególnych miast.

Na przykład Amarante (PT) i Bansko (BG) zintegrowały swoją Pszczelą Ścieżkę z systemem edukacji, Nea Propontida (EL) założyła muzeum i opracowała kilka innowacyjnych produktów turystycznych, Osijek (HR) połączyła ją z dziedzictwem kulturowym i rzemieślniczym, Sosnowiec (PL) z dziedzictwem przemysłowym, Bergamo (IT) i Hegyvidék (HU) z bioróżnorodnością i podnoszeniem świadomości, i tak dalej. Ponieważ pozostaliśmy elastyczni w naszym rozumieniu tego, jak wygląda transfer dobrej praktyki Bee Path, otrzymaliśmy dziewięć bardzo zróżnicowanych i dostosowanych do potrzeb wyników transferu tej samej dobrej praktyki.

A Lublana? Cóż, Lublana rozwinęła dobrą praktykę Bee Path o nowe punkty edukacyjne i podnoszące świadomość i przekształciła ją w ogólnoeuropejską sieć miast Bee Path, z własną filozofią i wizją dalszej współpracy.

Mamy nadzieję, że wyciągnięte wnioski i zaprezentowane wyniki przekonały Państwa, że warto inwestować czas, energię i zasoby w proces transferu. Zwłaszcza, gdy można skorzystać ze wsparcia zapewnianego przez programy takie jak URBACT.

Nabór do Sieci Transferu jest otwarty, więc teraz to od Was zależy, czy wykorzystacie tę okazję i skorzystacie z niej.

Poszukajcie też innych doświadczeń

Naszym zdaniem, procesy transferu są najbardziej skutecznym i wydajnym sposobem na osiągnięcie pożądanych zmian w naszych miastach. Co więcej, zwykle skutkują one bardzo przydatnymi efektami ubocznymi - takimi jak: budowanie potencjału, angażowanie kluczowych interesariuszy, wzmacnianie pozycji obywateli, tworzenie poczucia odpowiedzialności, wzmacnianie społeczności i poprawa jakości życia w mieście.

Należy podkreślić, że powyższe wnioski i zalecenia opierają się wyłącznie na naszych osobistych doświadczeniach. Dlatego też zachęcamy do szukania innych doświadczeń i zasięgania porad u innych ekspertów.

Na przykład raport URBACT napisany przez naszego eksperta Matthew Baqueriza Jacksona dostarczyło wiele kluczowych spostrzeżeń na temat doświadczeń pierwszej generacji 23 miejskich Sieci Transferu URBACT. Innym świetnym materiałem do czytania jest publikacja dotycząca transferu dobrych praktyk zatytułowana Stories of transfer from Good Practice Transfer, why not in my city?

Podsumowując, ostatnia podpowiedź z naszej strony: „Nie myślcie o tym zbyt wiele, ponieważ czas na rozpoczęcie transferu dobrych praktyk nigdy nie będzie idealny... Zacznijcie tak wolno i spokojnie delikatnie, jak potrzebujecie, ale zacznijcie!”.

Jeśli jesteście miastem z Polski i potrzebujecie wsparcia w rozpoczęciu procesu transferu, skorzystajcie z kilku rodzajów wsparcia:

• skontaktujcie się z Krajowym Punktem URBACT
• zapoznajcie się ze stroną URBACT w wersji polskiej, w szczególności artykułem.

skorzystajcie ze spotkań roboczych online w języku polskim, na których można zadawać pytania. Najbliższe są w poniedziałek 16, wtorek 17 i kolejny poniedziałek 23 o godz. 13:00 na dedykowanej platformie konferencyjnej [LINK]

Krajowy Punkt URBACT

Więcej informacji