Związek Miast Polskich

W ramach warsztatów przygotowanych przez przedstawicieli i doradców z ZMP oraz ekspertów ds. współpracy ENCO-URBAPLAN w trakcie konferencji 9 września br. zaprezentowano główne założenia współpracy bilateralnej, harmonogram działań, a także praktyczne aspekty współpracy między partnerami z Polski i Szwajcarii. Polskie samorządy są zainteresowane szwajcarskimi doświadczeniami m.in. w zakresie szkolnictwa zawodowego, efektywności energetycznej i opieki zdrowotnej, ale mają też swoje, którymi mogą podzielić się ze szwajcarskimi gminami.

Cele i formy współpracy

Celem współpracy polsko-szwajcarskiej ma być m.in. wsparcie w realizacji Programu, dwustronna wymiana wiedzy i doświadczeń, wzmocnienie relacji dwustronnych między Polską a Szwajcarią, solidarność Szwajcarii z wysiłkami UE na rzecz spójności społecznej i gospodarczej. Przewidziane są różne formy współpracy od spotkań organizacyjnych online, wizyt i rewizyt studyjnych, wspólnych pilotaży, badań, przeglądów planistycznych po konsultacje eksperckie, warsztaty, dzielenie się przykładami wdrożeń, wspólne opracowania, projekty edukacyjne, międzynarodowe fora lokalnych liderów czy wspólne kampanie informacyjne.

Terminy i kwoty

24 miasta przygotowały już swoje prezentacje, które po skorygowaniu i przetłumaczeniu na język niemiecki i francuski po 30 września br. zostaną przekazane do zespołu w Szwajcarii. Po tym terminie zaplanowano pierwsze spotkania potencjalnych partnerów, rozmowy i negocjacje, których efektem ma być przygotowanie i podpisanie umowy bilateralnej. Ostateczny termin podpisania umów, jak ustalono, upłynie 30 września 2026 r. Umowa pomiędzy partnerami może zostać jednak podpisana dopiero po podpisaniu umowy pomiędzy Operatorem a Beneficjentem. Na współpracę bilateralną przewidziano 150 000 CHF (672 720 PLN) - środki te zostaną uruchomione dopiero po podpisaniu umowy dwustronnej ze szwajcarskim partnerem.

Co nas różni

Podczas warsztatów mówiono o praktycznych aspektach, jak znaleźć partnera, o komunikacji międzykulturowej. Uczestnicy spotkania wzięli udział w ćwiczeniu praktycznym i wymienili się doświadczeniami. Ważnymi czynnikami, które mogą motywować szwajcarskie miasta do zaangażowania się są: wspólne wprowadzanie innowacji, znajdowanie wspólnych rozwiązań dla wyzwań oraz dobra zabawa (wzajemne zaskakiwanie się, inspirowanie, dzielenie pasjami).

Szwajcarzy umówili też najważniejsze fakty z historii i ustroju swojego kraju. Zamiast narzucać jedność pod jednym rządami i chcąc zachować różnorodność charakterystyczną dla Szwajcarii, utworzono 26 kantonów, z których każdy zachowuje wysoki poziom autonomii, ale współpracuje w kwestiach krajowych, takich jak obrona i polityka zagraniczna. Każdy kanton ma własny rząd, przepisy (dotyczące edukacji, opieki zdrowotnej i lokalnych organów ścigania), a nawet konstytucję, ale wszystkie mają wpływ na decyzje krajowe. Ten federalistyczny system nie zawsze działa szybko (np. Szwajcaria wprowadziła prawo wyborcze dla kobiet w 1971 r., podczas gdy w Polsce kobiety mają prawo głosu od 1918 r.). Rzeczywiście, aby jakakolwiek zmiana mogła nastąpić większość wszystkich 26 kantonów musi się na nią zgodzić.

Szwajcaria ma 2115 gmin, które również cieszą się znaczną autonomią. Ze względu na to, że kraj ten historycznie rozwijał się jako wspólnota interesów (zwłaszcza handlowych), obejmując regiony z sąsiednich krajów, Szwajcaria ma cztery regiony językowe – obszary, w których mówi się po niemiecku (62%), francusku (23%), włosku (8%) i retoromańsku (0,5%). Szwajcaria liczy 8,9 mln mieszkańców i posiada 10 dużych miast, w których żyje od 436 do 56 tysięcy osób.

O konsensusie i instrumentach demokracji bezpośredniej

Szwajcaria zdecydowała się na wprowadzenie systemu rządów opartego na konsensusie. Parlament i rząd odzwierciedlają zarówno federalizm terytorialny kraju (26 kantonów), jak i różnorodność partii politycznych. Parlament składa się z dwóch izb: Rady Narodowej, w której zasiada 200 przedstawicieli kantonalnych przydzielonych na podstawie liczby mieszkańców, oraz Rady Stanów, w której każdy kanton ma dwa miejsca (półkantony mają jedno miejsce). Rząd szwajcarski – czyli Rada Federalna – składa się z siedmiu członków reprezentujących cztery główne partie polityczne, co odzwierciedla różnorodność i gwarantuje stabilność.

Szwajcarzy pragnęli demokracji bezpośredniej – systemu, w którym władza naprawdę spoczywa w rękach obywateli. W związku z tym stworzyli trzy różne mechanizmy, które pozwalają im aktywnie uczestniczyć w podejmowaniu decyzji. Pierwszym z nich jest referendum. To sposób, w jaki obywatele mogą zakwestionować decyzję podjętą przez parlament i głosować nad nią. Jeśli 50 000 obywateli podpisze petycję w ciągu 100 dni, kwestionowana ustawa musi zostać poddana pod głosowanie ogólnokrajowe. Drugim instrumentem jest inicjatywa narodowa. Dotyczy ona wprowadzenia zupełnie nowego prawa lub zmiany konstytucję. Jeśli 100 000 obywateli podpisze petycję w ciągu 18 miesięcy, propozycja musi zostać poddana pod głosowanie ogólnokrajowe. Jeśli większość wyborców i kantonów ją poprze, staje się ona prawem – niezależnie od opinii parlamentu. Trzecim mechanizmem są referenda i inicjatywy kantonalne. Te same instrumenty istnieją również na szczeblu lokalnym. Kantony i gminy Szwajcarii również stosują referenda i inicjatywy, umożliwiając lokalnej społeczności budowanie swoich społeczności; dotyczą one różnych kwestii, od projektów rozwoju miast, przez plany transportu publicznego, aż po reformę szkolnictwa.

Biorący udział w warsztacie zapoznali się z kompetencjami (zgodnie z zasadą subsydiarności) na szczeblu federalnym, kantonalnym i lokalnym, a także strukturą zarządzania.

Więcej szczegółów w załączonych prezentacjach.

Maren Kornmann, dyrektor ENCO Energie-Consulting AG, kierownik projektu mówiła na temat wizji partnerstw i współpracy:

Zespół ds. współpracy bilateralnej w Biurze ZMP tworzą: Katarzyna Paczyńska, kierowniczka działu współpracy zagranicznej, starsze specjalistki ds. współpracy zagranicznej - Alicja Stachowiak i Hanna Leki.