Jak przygotować gminę do sytuacji kryzysowej? Nowe możliwości współpracy samorządowej administracji i organizacji społecznych

Przygotowanie miejsc schronienia i obiektów ochronnych oraz zakup i utrzymanie sprzętu do pomocy humanitarnej – to niektóre z zadań związanych z bezpieczeństwem mieszkańców, które może realizować organizacja społeczna na podstawie porozumienia z samorządem. Taką możliwość daje obowiązująca od blisko roku ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej. Ustawa powstała z myślą o różnorodnych zagrożeniach i ma ułatwić współpracę i przygotowanie społeczności lokalnych na kryzysowe sytuacje. Dawid Sześciło w ekspertyzie przygotowanej dla Fundacji im. Stefana Batorego analizuje zasady współpracy między samorządem a organizacjami społecznymi w tej sprawie.

Pełna ekspertyza dostępna tutaj

Pandemia, wojna w Ukrainie, powódź w 2024 roku – każde z tych wydarzeń pokazało, jak dużą rolę w zarządzaniu kryzysowym odgrywają organizacje społeczne. Ich atutami są znajomość lokalnych społeczności, zaufanie mieszkańców oraz zdolność do szybkiego reagowania. Warto te zasoby planowo włączyć w działania samorządów, zamiast liczyć na spontaniczną mobilizację społeczników w chwilach zagrożenia. Kryzysy stają się coraz częstsze, a społeczna gotowość do spontanicznych poświęceń może się wyczerpać.

– Ustawa przewiduje możliwość zawarcia porozumienia pomiędzy organizacją społeczną a lokalnymi władzami na realizację zadań wzmacniających odporność miejscowej wspólnoty na rozmaite zagrożenia. Nie jest to działanie obowiązkowe, a decyzja leży w gestii administracji samorządowej. Każda zainteresowana organizacja może zwrócić się do władz z wnioskiem lub petycją w sprawie uruchomienia tego instrumentu – wyjaśnia Dawid Sześciło w ekspertyzie „Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej – jak zorganizować współpracę samorządu z organizacjami pozarządowymi?”.

Z kim można zawrzeć porozumienie?

Ustawa umożliwia samorządom zawieranie porozumień przede wszystkim z:

• organizacjami społecznymi,
• ze spółdzielniami socjalnymi,
• podmiotami tworzonymi przez kościoły i związki wyznaniowe,
• ze stowarzyszeniami jednostek samorządu terytorialnego,
• ze spółkami i klubami sportowymi działającymi non profit.

Przed podpisaniem porozumienia samorząd musi sprawdzić kompetencje danej organizacji – zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Kontrola musi zostać odnotowana w specjalnym protokole i może objąć wizytę w siedzibie organizacji, analizę jej działań, zasobów oraz dokumentacji.

Na jakie działania można się umówić?

Zakres porozumienia może obejmować m.in.:

• prowadzenie działań informacyjnych o zagrożeniach,
• organizację szkoleń i ćwiczeń (np. z reagowania na powódź czy upały),
• zakup i utrzymanie sprzętu do pomocy humanitarnej,
• przygotowanie miejsc schronienia lub obiektów ochronnych.

Katalog działań ma charakter otwarty, ale muszą one mieć bezpośredni lub pośredni związek z bezpieczeństwem mieszkańców. Wykluczone są działania typowo kulturalne, sportowe czy zdrowotne, niezwiązane z przygotowaniem na zagrożenia.

Jak długo obowiązuje porozumienie?

Choć porozumienie można zawrzeć na dłuższy okres, jego część finansowa musi być aktualizowana co roku – zgodnie z cyklem budżetowym. W praktyce oznacza to konieczność przynajmniej corocznego potwierdzenia finansowych warunków współpracy.

Warto budować lokalną odporność

– Lokalne władze powinny być zainteresowane włączeniem organizacji do systemu przygotowań gminy na zagrożenia. Lokalne liderki i liderzy świetnie znają mieszkańców i ich potrzeby. Mogą też działać szybciej i elastyczniej niż instytucje publiczne – przekonuje Joanna Załuska, dyrektorka programu Demokracja Lokalna Fundacji im. Stefana Batorego.

Ekspertyza wskazuje jasno: zamiast liczyć na mobilizację w kryzysie, lepiej budować systemowe mechanizmy współpracy. Ustawa o ochronie ludności daje do tego konkretne narzędzia – teraz jest czas, by z nich korzystać.

Pobierz broszurę

Więcej informacji:

Alicja Zaczek-Żmijewska
Fundacja im. Stefana Batorego
tel. 796 332 133, azmijewska@batory.org.pl