Związek Miast Polskich podczas niedawnego Kongresu Polityki Miejskiej zaprosił na sesję poświęconą realizowanemu od dwóch lat tzw. projektowi predefiniowanemu. To realizowany przez Związek komponent szerokiego Programu „Rozwój lokalny”, który ma na celu budowanie potencjału małych i średnich miast w Polsce na rzecz wdrażania skutecznych lokalnych polityk rozwoju.

Podczas sesji doradcy miast przedstawili doświadczenia z wdrażania projektu predefiniowanego. W wyniku dotychczasowych prac przeprowadzonych w ramach projektu, 54 miasta opracowały, przy wsparciu doradców Związku Miast Polskich, Plany Rozwoju Lokalnego oraz Plany Rozwoju Instytucjonalnego. Połączenie rozwoju lokalnego z rozwojem instytucjonalnym ma kluczowe znaczenie dla budowy systemu planowania strategicznego w tych miastach. Zaproponowana przez ZMP metoda pracy w projekcie, zakładająca wykorzystanie zróżnicowanych narzędzi diagnostycznych i planistycznych, pozwoliła na stworzenie uniwersalnego systemu planowania strategicznego, dostępnego także dla innych miast.

Projekt w liczbach

Podczas etapu wsparcia doradczego miasta skorzystały z 1977 usług doradczych. Odbyło się 457 sesji w miastach (w okresie, gdy nie obowiązywały jeszcze ograniczenia związane z pandemią), 1013 sesji online oraz 507 warsztatów szkoleniowych (z tego znaczna ich cześć także w formule zdalnej). We wszystkich dotychczasowych działaniach wzięło udział łącznie 3135 uczestników, a tym 1828 pracowników urzędów miast, jednostek miejskich oraz radnych. Pozostałą grupę stanowili partnerzy lokalni. Ze wsparciem i udziałem doradców ZMP powstało w tych miastach 635 dokumentów – m.in. 330 raportów z analiz i badań oraz 156 wkładów do dokumentów planistycznych. W Zespołach Miejskich powstałych na potrzeby projektu pracowało łącznie 1410 osób (średnio 26 na miasto). Co szczególnie warto podkreślić, w wielu miastach zespoły te po skończeniu projektu nadal pozostaną aktywne. Były tworzone w sposób niezwykle partycypacyjny. Wiele miast zdecydowało się na otwarty nabór do zespołów, mieszkańcy towarzyszyli urzędnikom w całym procesie tworzenia planów rozwoju – od formułowania diagnozy aż do spisywania konkretnych pomysłów i wpisywania ich w projekty. Doradcy ZMP podkreślają, że we wszystkich tych działaniach mieszkańcy traktowani byli jak eksperci.

Potrzeba „otwartych głów”

Podsumowując minione miesiące pracy nad planami rozwoju lokalnego i instytucjonalnego, doradczynie miast – Agnieszka Dawydzik, Barbara Łączna, Lucyna Maury i Katarzyna Śpiewok – podzieliły się swoimi spostrzeżeniami na temat tego, co jest najważniejsze w osiągnięciu sukcesu przez miasto, które zdecyduje się na podjęcie tego wysiłku. 

Po pierwsze jest to współdziałanie różnych partnerów przy tworzeniu wizji rozwoju miasta oraz jasne, precyzyjne komunikowanie tej wizji. – To pozwoli skupić wszystkich mieszkańców i interesariuszy wokół tego, by zmierzać ku tym samym celom – mówiła Katarzyna Śpiewok. – Potrzebujemy też stawiania wyzwań i poszerzania perspektyw.

Kolejne dwa aspekty, które prowadzą do powodzenia w programowaniu przyszłego rozwoju miasta, to administracja angażująca mieszkańców oraz jej profesjonalizm. To ostatnie jest szczególnie trudnym wyzwaniem w sytuacji, gdy to pracodawcy muszą walczyć o pracowników. A – jak podkreślają doradcy ZMP – do strategicznego zarządzania rozwojem potrzebna jest kadra zarządzająca przygotowana do swojej roli i obowiązków zarządczych, potrzebni są specjaliści z „otwartymi głowami”.

- Mentalna gotowość zespołu miejskiego do przeglądu systemu zarządzania to czynnik krytyczny dla systemu samooceny rozwoju instytucjonalnego – podkreślała Katarzyna Śpiewok.- Zewnętrzny facylitator ułatwia organizację przeglądu i prowadzenie trudnych dyskusji, pozostaje jednak tylko zewnętrznym wsparciem procesu.

Decyzje widoczne w przestrzeni miasta

Lada dzień Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej ogłosi listę zwycięskich projektów, które otrzymają wsparcie grantowe dla realizacji planów rozwoju wypracowanych przez miasta w projekcie predefiniowanym. Część miast otrzyma więc wsparcie finansowe na realizację swoich pomysłów rozwojowych. Jednak korzyści z uczestniczenia w projekcie odniosą wszystkie 54 miasta, które pracowały ze wsparciem doradców ZMP nad swoimi planami rozwoju. 

Zdaniem Lucyny Maury, największa korzyść, która pozostanie w miastach, jest związana z przestrzenią miejską. Ona jest fizycznym odwzorowaniem każdej decyzji zarządczej podjętej w mieście. Miasta już wiedzą, że planowanie przyszłości w przestrzeni publicznej bez udziału mieszkańców – jej późniejszych użytkowników – jest niemożliwe.

Powtarzalność systemu zarządzania rozwojem

Z kolei Agnieszka Dawydzik zwracała uwagę na nowe podejście do planowania strategicznego, w ramach którego władze samorządowe powinny zintegrować ten proces z normalnym cyklem życia miasta. Cały zestaw różnych narzędzi przy udziale różnych specjalistów wewnątrz urzędu miasta powinien być podstawą budowania takiego mechanizmu, który stanie się kroczącym, powtarzalnym corocznie systemem zarządzania rozwojem. – To już dostrzegli włodarze i wszyscy interesariusze w naszych miastach. Wszyscy oni weszli w ten proces wiedząc, że on nie przeszkadza, ale świetnie adoptuje się w cykl życia miasta – stwierdziła.

Samorząd gospodarzem planowania nowej ścieżki rozwoju

- Miasta podjęły ogromny wysiłek włączenia mieszkańców w proces planowania nowej ścieżki rozwoju. W miastach nie zawsze były osoby kompetentne, by taką debatę przeprowadzić i niejednokrotnie zapraszano do tego zewnętrzne podmioty. Ale to miasta były koordynatorem, gospodarzem, organizatorem tego procesu. Z tego my - doradcy jesteśmy bardzo dumni – dodała Lucyna Maury. 

Barbara Łączna z kolei zwróciła uwagę na fascynującą metamorfozę, jaka dokonała się przez te miesiące w miastach. Faktycznie korzystają one z ekspertów przy planowaniu strategicznym. - W wielu miejscach na początku to ci eksperci byli najważniejsi, ale im dalej szliśmy w proces, eksperci stawali się tylko dostarczycielami danych, informacji. Realnym gospodarzem procesu był samorząd, który zapraszał do niego mieszkańców – zwróciła uwagę. Drugi najważniejszy – jej zdaniem element – to świadomość łączenia procesu strategicznego z procesem instytucjonalnym, czyli obudowania kwestii strategicznych tym, co dzieje się w urzędzie; żeby powstawały takie rozwiązania organizacyjne, które będą wspierać te procesy.

Projekt doradczy dla miast

Przypomnijmy, że w latach 2019-2024 Związek Miast Polskich realizuje największy w Polsce projekt szkoleniowo-doradczy dla samorządów pod nazwą „Budowanie potencjału instytucjonalnego średnich i małych miast w Polsce na rzecz wdrażania skutecznych lokalnych polityk rozwoju”. Projekt ma przyczynić się do poprawy sytuacji miast wyłonionych przez Polską Akademię Nauk jako ośrodków z najtrudniejszą sytuacją społeczno-gospodarczą w kraju.

To tzw. projekt predefiniowany, którego rolą jest wspieranie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, będącego Operatorem Programu, we wdrażaniu komponentu grantowego Programu „Rozwój lokalny”.

Program „Rozwój lokalny” jest adresowany do małych i średnich miast, określonych jako ośrodki z najtrudniejszą sytuacją społeczno-gospodarczą w kraju. Ma stanowić odpowiedź na najważniejsze wyzwania, z jakimi borykają się te miasta, takie jak wdrażanie standardów dostępności czy wspieranie przedsiębiorczości i lokalnej gospodarki.

Miasta uczestniczące w projekcie predefiniowanym, realizowanym przez Związek Miast Polskich, nie tylko będą miały do dyspozycji środki finansowe (102 mln Euro), ale także znacząco zwiększą swoją zdolność do efektywnego programowania i skutecznego wdrażania lokalnych polityk rozwojowych. W ten sposób będą zdolne w pełni wykorzystać potencjał interwencji publicznej oferowanej przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.

(epe)

Więcej informacji o projekcie