Z Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego
Życzenia dla samorządowców z okazji ich święta, debata o finansach oraz nagrody za najlepsze prace magisterskie, licencjackie oraz rozprawy doktorskie – to główne punkty Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, która odbyła się 28 maja br.
Z coraz większym przekonaniem można powiedzieć, że solą naszej niepodległości jest samorząd terytorialny. I on świadczy tak naprawdę o sile naszej demokracji. Czym bliżej obywatela podejmowana jest decyzja, tym bardziej skuteczna, efektywna i demokratyczna. – powiedział Rafał Trzaskowski, współprzewodniczący Komisji Wspólnej ze strony rządowej, minister administracji i cyfryzacji z okazji Dnia Samorządu Terytorialnego, rozpoczynając uroczyste posiedzenie KWRiST. - I tak naprawdę gdy patrzymy na te kraje, które nie zbudowały silnego samorządu, to widzimy, że jak nie ma silnego samorządu, to nie ma w pełni demokratycznego państwa. To widać najlepiej na przykładzie Ukrainy… Dowodem na to, że jesteśmy w stanie iść swoją własną drogą jest to, na ile samorząd stał się mniej polityczny, na ile rządzi się swoimi prawami. A wierzcie mi Państwo, że zupełnie inaczej wygląda to nawet w rozwiniętych krajach Unii Europejskiej, gdzie często wybory lokalne są kalką politycznych wyborów krajowych. U nas jest inaczej, co też świadczy o dojrzałości samorządu. – komplementował Trzaskowski samorządowców i zapewnił, że ministerstwo administracji wsłuchuje się w ich głos, bo jeżeli chcemy na szczeblu rządowym podejmować sensowne decyzje, które będą dobrze odbierane, to współpraca z samorządami jest sprawą absolutnie fundamentalną. Jako przykład takiej współpracy minister podał projekt nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym, o funduszu sołeckim, a także wsparcie dla budżetów partycypacyjnych, które – według resortu administracji - mają stać się normą, a nie nowinką.
Minister Trzaskowski podkreślił też wyjątkową rolę Komisji Wspólnej, którą nazwał kluczową, gdyż podczas comiesięcznych spotkań obie strony rozmawiają nie tylko o bieżących projektach aktów prawnych, ale też prowadzą debaty systemowe. Nie boimy się trudnych tematów. Tu chodzi nie tylko o to, by przedstawić swoje stanowisko, ale by wypracować wspólne stanowisko. – mówił.
Życzenia na Dzień Samorządu
A z okazji święta samorządowców minister Trzaskowski złożył życzenia - wszystkiego dobrego, aby nasza współpraca rozwijała się w najlepszy sposób, abyśmy się wzajemnie słuchali. A w kontekście wyborów samorządowych wszystkim tutaj siedzącym życzę powodzenia.
Z kolei Wojciech Długoborski, współprzewodniczący Komisji ze strony samorządowej przypomniał krótko historię samorządu terytorialnego po 1989 roku, dodał także, że ogromnym sukcesem przemian samorządowych jest uruchomienie mechanizmów pozwalających na rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Apeluję o odważne decyzje w sferze dalszego delegowania kompetencji na rzecz samorządów, organizacji pozarządowych i samych obywateli. Oczywiście owo delegowanie kompetencji musi odbywać się zgodnie z zasadą adekwatności, czyli tyle zadań, ile pieniędzy. Powinniśmy wspólnie tego pilnować. Również Długoborski złożył samorządowcom życzenia i podziękował za ich pracę, zakończył słowami Niech samorząd trwa i rozwija się – tak aby już nigdy nie trzeba go było „odradzać”.
Debata o stanie finansów JST
Debata dotycząca finansów JST zdominowała drugą część posiedzenia Komisji Wspólnej. Zdzisława Wasążnik, dyrektor Departamentu Finansów Samorządu Terytorialnego przedstawiła stan dochodów i wydatków JST w latach 2007-13, działanie wskaźnika z art. 243 ustawy o finansach publicznych, a także plany wynikające z wieloletnich prognoz finansowych na lata 2014-17 (prezentację resortu finansów zamieszczamy obok).
Ryszard Grobelny, prezes ZMP i współprzewodniczący Zespołu ds. Systemu Finansów Publicznych zwrócił uwagę, że resort finansów nie przedstawił wcześniej prezentacji, choć dobrym zwyczajem w przypadku poprzednich debat było, że prezentacje omawiał najpierw odpowiedni zespół roboczy. Odnosząc się do przedstawionych danych powiedział, że potwierdzają one wnioski, które samorządowcy przedstawiają od kilku już lat. Przede wszystkim od 2010 roku następuje stabilizacja wydatków (po wejściu skutecznych zmian w systemie opodatkowania PIT), przy stosunkowo wysokich wydatkach majątkowych, które w całości zostały sfinansowane z dwóch źródeł – dotacji unijnych i kredytów, czyli tak naprawdę kosztem przyszłego rozwoju. Analiza resortu finansów pokazuje też, że najgorzej wyszły na tym duże miasta (których dochody były głównie oparte na podatku PIT, a tam właśnie był największy spadek), czyli obszary, będące głównym motorem rozwoju Polski. – podkreślił prezydent Grobelny. I dodał, że obserwowany brak wzrostu dochodów tak naprawdę oznacza realny ich spadek - po pierwsze z powodu inflacji, po drugie z powodu wzrostu zadań (w ostatnich latach pojawiły się nowe zadania w samorządzie, co znaczy, że na pozostałe zadania było mniej środków), a po trzecie wzrósł koszt realizacji najdroższego zadania, czyli oświaty - z powodu decyzji o podwyżkach dla nauczycieli (jedynej zresztą decyzji o podniesieniu wynagrodzeń w sferze budżetowej).
Zahamowany rozwój
Trzeba też jasno powiedzieć, że w związku z tym spadła w samorządach zdolność do realizacji części zadań. Co gorsza, niestety prognoza potwierdza, że następuje dalszy spadek możliwości rozwojowych samorządu. Prognozowane wydatki majątkowe mają spaść o 16 mld zł przy założeniu, że spadną wydatki bieżące. Ale one nie spadną – w tym miejscu prognoza się nie sprawdzi. – ostrzegał Grobelny.
Z kolei Krzysztof Żuk, prezydent Lublina zwracał uwagę na bardzo ograniczone, ze względu na pogarszającą się sytuację finansową samorządów, możliwości wygenerowania wkładu własnego, koniecznego, by móc w nowej perspektywie finansowej realizować projekty prorozwojowe z wykorzystaniem środków unijnych. Obaj prezydenci mówili, że prognoza ministerstwa finansów, która zakłada w kolejnych latach spadek wydatków majątkowych JST nie jest zgodna z założeniami resortu infrastruktury i rozwoju, który przewiduje, że samorząd będzie realizował duże projekty unijne – wykładając spore sumy na ich realizację.
Od dłuższego czasu mówimy, że to się nie zgadza. Mamy informacje, że z analiz, które posiada również rząd, też to wynika. Wygląda na to, że albo gdzieś tu jest bardzo poważny błąd w prognozach, albo my mamy dużo mniejszą zdolność realizacyjną zadań niż się od nas oczekuje. Warto zwrócić uwagę, że spadek ten będzie przede wszystkim dotyczył dużych miast, czyli tych obszarów, gdzie inwestycje są na poziomie samorządowym najbardziej oczekiwane. – alarmował Grobelny.
Spotkanie ze skarbnikami miast
Prezydent Lublina zgłosił wniosek, by zorganizować robocze spotkanie z udziałem skarbników miast w tej sprawie, gdyż ocena sytuacji dokonana przez ministra finansów „rozjeżdża się” kompletnie z analizami samorządowymi. Skutki zaś tego mogą być dotkliwe, również w zakresie Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, w których bez inwestycji dużych miast, sąsiednie gminy nie będą mogły realizować swoich części inwestycji – to jest cały łańcuch działań. Zdaniem prezydenta Żuka konieczna jest też zmiana tzw. reguły wydatkowej (reguła obejmująca sektor instytucji rządowych i samorządowych, wyznaczająca limit wydatków na każdy rok, która ma przyczynić się do ustabilizowania finansów publicznych).
Sekretarz strony samorządowej, Andrzej Porawski dodał zaś, że własne zdolności rozwojowe samorządu zostały zastąpione kredytami i dotacjami unijnymi, które mają przecież charakter czasowy - to nie są stałe źródła dochodów. Bogdan Ciepielewski, dyrektor Biura ZW RP zwrócił też uwagę na ogromną skalę niedoszacowania zadań zleconych, co jest niezgodne z Konstytucją RP, a Marek Wójcik, wicedyrektor Biura ZPP apelował do resortu finansów o zmianę ustawy o dochodach JST, która miałaby na celu zwiększenie możliwości rozwojowych gmin, powiatów i województw samorządowych w perspektywie kolejnych lat, gdyż bez tego nie uda się zdynamizować rozwoju kraju.
Hanna Majszczyk, wiceminister finansów odpowiadając samorządowcom powiedziała, że jej resort chce podjąć działania mające na celu urealnienie WPF-ów, gdyż od lat powtarza się sytuacja, że prognozy nie sprawdzają się. Mówicie Państwo o braku zdolności rozwojowej, ale w WPF-ie wskazujecie wzrost wydatków bieżących i to o 7 miliardów zł (…) Z kolei spadek trendu wydatkowego od 2011 roku wynika z przygotowywania się do spełnienia wskaźnika z art. 243 w 2014 r., wejście w życie zasady zrównoważonego budżetu – to wszystko ma wpływ na podejmowane działania przez JST. Minister Majszczyk przypomniała też, że w ciągu ostatnich dwóch lat reguła została poprawiona tam, gdzie mogłaby uniemożliwić absorpcję środków unijnych. Poinformowała, że jej resort przygotowuje zmianę ustawy o dochodach JST w części dotyczącej „janosikowego” i wkrótce zostaną samorządowcom przedstawione propozycje w tej sprawie.
Paweł Orłowski, wiceminister infrastruktury i rozwoju zadeklarował wolę uczestniczenia w rozmowach na temat analizy danych finansowych, mających na celu umożliwienie samorządom w jak największym stopniu skorzystanie ze środków nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej.
Część robocza KWRiST
Sporo zamieszania wywołał projekt ustawy o aktach stanu cywilnego, który przewiduje sporządzanie elektronicznych wersji tych dokumentów, a także umożliwi uzyskanie odpisów aktów i zaświadczeń w formie dokumentu elektronicznego. Jednak samorządowcy podnoszą, że już dziś to zadanie zlecone jest niedofinansowane, a proponowane w projekcie rozwiązania jeszcze podniosą koszty. Tomasz Fijołek, wicedyrektor Biura UMP podkreślał, że w dużych miastach funkcjonują już systemy informatyczne obsługujące urzędy stanu cywilnego, które trzeba będzie dostosować do nowego rozwiązania. A to spowoduje koszty. Projektodawcy poprawili co prawda uzasadnienie projektu w części dotyczącej skutków finansowych, jednak należy je jeszcze uzupełnić o kwestię kosztów w średnich i dużych miastach. Niepokojąca jest też kwestia utrzymania infrastruktury sprzętowej w dłuższej perspektywie, gdyż w projekcie nie ma na ten temat informacji. Ponieważ szczegółowe rozwiązania będą zawarte w projektach rozporządzeń do ustawy, a te mają być gotowe w połowie czerwca, Komisja zadecydowała, że projekt ostatecznie zaopiniują w czerwcu dwa zespoły robocze: ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli oraz ds. Społeczeństwa Informacyjnego.
Zalety projektu
Wiceminister spraw wewnętrznych, Rafał Magryś zgadzając się na proponowane rozwiązanie dodał, że projekt ustawy ma odpowiedzieć na różnego rodzaju zapotrzebowania społeczne – z jednej strony usprawnić pracę urzędników, ale także ułatwić obywatelom załatwianie spraw w urzędzie przez „odmiejscowienie” kwestii związanych z wydawaniem aktów stanu cywilnego czy umożliwienie zawierania związków małżeńskich poza urzędem stanu cywilnego, a wreszcie – uwzględnić postęp techniczny, jaki się dokonał od ostatniej aktualizacji ustawy z lat osiemdziesiątych i umożliwić elektronizację procesów.
Prawo wodne
Projekt założeń ustawy Prawo wodne wywołał 2-godzinną dyskusję na posiedzeniu strony samorządowej, poprzedzającym obrady KWRiST. Ustalono na nim, że projekt zostanie uzgodniony, jednak korporacje w ciągu miesiąca przekażą swoje uwagi i postulaty, aby można je było uwzględnić w projekcie – zgodnie z deklaracją wiceministra środowiska, Stanisława Gawłowskiego. Potwierdzam wolę współpracy. Mam świadomość, że nie da się rozwiązać problemów dotyczących gospodarowania wodami w Polsce bez współdziałania z samorządami na bardzo różnym poziomie i w różnych sprawach – w części dotyczącej zarządzania majątkiem hydrotechnicznym, czy to w relacji podstawowej czy szczegółowej, ale także w kwestii pozwoleń wodno-prawnych. – powiedział Gawłowski.
Założenia projektu negatywnie zaopiniował ZGW RP, gdyż zakłada się w nim, że nowym zadaniem własnym gminy będzie melioracja, a brak jest dokładnego wyliczenia, jakie będą koszty z tym związane. Protestujemy też przeciw temu, żeby znowu wójt był policjantem wobec własnych obywateli, czyli żeby rada gminy coś uchwalała, a wójt musiał to egzekwować. – powiedział Mariusz Poznański, przewodniczący ZGW RP.
W sprawie wynagrodzeń kierowników JST
Przy okazji zaopiniowanego pozytywnie rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych Andrzej Porawski, sekretarz strony samorządowej poinformował, że na ubiegłotygodniowym spotkaniu z delegacją Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Europy zgłosił fakt niezgodności z Europejską Kartą Samorządu Terytorialnego delegacji do rozporządzenia ustalającego siatkę płac pracowników samorządowych. Wskazaliśmy, że jest ona niezgodna z art. 6 EKS, który zapewnia dostosowanie struktur i środków administracyjnych do zadań społeczności lokalnych. Przewiduje ona możliwość ustalania zasad wynagradzania, ale nie taryfikatora, który jest sztywną siatką płac – uzasadniał Porawski i zgłosił wniosek o dokonanie przez ministra pracy analizy ex post funkcjonowania ustawy o pracownikach samorządowych w zakresie wynagradzania pracowników samorządowych.
Chodzi przede wszystkim o ocenę funkcjonowania rozporządzenia o wynagrodzeniach, wydanego na podstawie art. 37 ustawy. Nie widzimy związku pomiędzy zakresem (wynagrodzeń) przewidzianym w rozporządzeniu, a rzeczywistym zakresem odpowiedzialności pracowników, zwłaszcza na stanowiskach kierowniczych – mówił sekretarz strony samorządowej i podał przykład Poznania, gdzie prezydent miasta jest na 47. miejscu pod względem wysokości wynagrodzenia w sektorze podmiotów miejskich, czyli instytucji, które mu podlegają.
Nie wykreślać zawodów
Projekt MEN w sprawie klasyfikacji zawodów nie został zaopiniowany, gdyż samorządowcy zaprotestowali przeciw wykreśleniu z listy zawodów szkolnictwa zawodowego: technika farmaceuty, asystentki stomatologa oraz opiekunki dziecięcej. Ponieważ wnioskował o to minister zdrowia, ustalono że na najbliższym posiedzeniu zespołu roboczego ta kwestia zostanie rozstrzygnięta.
Opinie pozytywne
Spośród 37 projektów, które znalazły się w porządku obrad Komisja Wspólna uzgodniła 25 (w tym nowelizację Kodeksu karnego; projekt rozporządzenia w sprawie wykazu gmin, którym przysługuje część rekompensująca subwencji ogólnej za rok 2013 oraz projektu uchwały RM w sprawie rządowego programu „Bezpieczna i przyjazna szkoła”), a 12 skierowała z upoważnieniem do wydania opinii wiążącej przez zespoły robocze, w tym pakiety projektów ministra pracy oraz ministra zdrowia, które zostały przesłane na ostatnią chwilę, bez możliwości zebrania uwag przez stronę samorządową.
Konkurs im. Prof. Kuleszy
Po raz jedenasty już podczas majowej Komisji Wspólnej wręczono nagrody w Konkursie na najlepsze rozprawy doktorskie, prace magisterskie i licencjackie, dotyczące samorządu terytorialnego i zagadnień decentralizacji, obronione w 2013 roku. W tym roku Konkurs przyjął imię swego pomysłodawcy i wieloletniego organizatora – profesora Michała Kuleszy. Zorganizowała go Redakcja „Samorządu Terytorialnego” i Wydawca – Wolters Kluwer SA. Związek Miast Polskich oraz inne korporacje samorządowe były sponsorami nagród.
Spośród zgłoszonych do Konkursu 32 prac nagrodzono 5 rozpraw doktorskich, 6 prac magisterskich i 1 licencjacką. Jury pod przewodnictwem prof. Pawła Swianiewicza z Uniwersytetu Warszawskiego przyznało I nagrodę (6,5 tys. zł) za najlepszą rozprawę doktorską zatytułowaną „Podziały socjopolityczne w województwie podlaskim” Marcinowi Siedleckiemu z Akademii Humanistycznej im. A. Gieysztora w Pułtusku.
Za prace magisterskie jury przyznało dwie równorzędne I nagrody (po 3.000 zł każda), które zdobyli Marek Golan ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie za pracę pt. „Badanie zdolności kredytowej samorządów w Polsce z wykorzystaniem modelu wyceny opcji” oraz
Kamil Przyborowski z Uniwersytetu Warszawskiego za pracę pt. „Bezkonkurencyjni liderzy lokalni - stan i uwarunkowania rozwoju zjawiska bezalternatywnych wyborów w polskich samorządach gminnych”.
I nagrodę (2.000 zł) spośród prac licencjackich otrzymała Aleksandra Picej za pracę pt. „Współpraca międzygminna na przykładzie Związku Gmin Zalewu Zegrzyńskiego” (Uniwersytet Warszawski).
Hanna Hendrysiak
