Z Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego…
ODWOŁANA DEBATA O FINANSACH
Najważniejsza z dotychczasowych debat – dotycząca finansów samorządowych - została w ostatniej chwili odwołana. Miała się ona odbyć 25 kwietnia podczas posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Samorządowcy dowiedzieli się o tym dzień wcześniej, podczas posiedzenia Zespołu ds. Systemu Finansów Publicznych. W związku z tym przygotowali stanowisko w sprawie finansów JST, w którym wymienili problemy, z którymi borykają się przez ostatnie lata oraz listę postulatów. Krzysztof Żuk, współprzewodniczący Komisji Wspólnej ze strony samorządowej przekazał Włodzimierzowi Karpińskiemu, wiceministrowi administracji i cyfryzacji, zastępującemu współprzewodniczącego ze strony rządowej, uzgodnione przez wszystkie korporacje stanowisko.
„Uwagi dotyczące stanu finansów samorządowych zostały sformułowane wczoraj wieczorem, bo otrzymaliśmy informację, że ministerstwo finansów nie jest gotowe do debaty w dniu dzisiejszym. Skoro nie jest gotowe, to postanowiliśmy ułatwić pracę ministerstwu i w tym stanowisku zamieściliśmy nasze postulaty samorządowe, które są postulatami wspólnymi wszystkich korporacji, zgłaszanymi zresztą wielokrotnie od lat.” – podkreślił Andrzej Porawski, sekretarz strony samorządowej.
Postulaty finansowe
Samorządowcy domagają się m.in. przywrócenia zasady, obowiązującej do 2003 roku, że ubytki dochodów JST związane ze zmianami prawnymi muszą być zrekompensowane. Domagają się też zwiększenia udziału w podatku PIT, aby wyrównać w budżetach samorządowych dziurę, która powstała w wyniku zmian ustawowych, np. po wprowadzeniu ulgi prorodzinnej czy obniżeniu stawek podatkowych – według szacunków samorządy tracą około 8 mld rocznie z powodu zmian w tym podatku. Według obliczeń ekspertów BGK czy PKP BP w ostatnich latach z powodów zmian w prawie oraz kryzysu gospodarczego ubyło w budżetach JST 10-14 mld złotych rocznie. Stan ten, który oznacza systemową nierównowagę w zdecentralizowanej części finansów publicznych, będzie się pogłębiał, co nie tylko zahamuje rozwój lokalny i regionalny, ale także zagrozi realizacji niektórych zadań własnych gmin, powiatów i województw. – czytamy w stanowisku. Ryszard Grobelny, Prezes ZMP przewiduje, że mniej więcej za 2 lata, jeśli rząd nie podejmie działań wspierających samorząd, będzie musiał zmierzyć się z oddłużaniem jednostek samorządu terytorialnego, które zaciągną długi, by realizować swoje zadania.
Z tych powodów też samorządowcy chcą wprowadzenia zmian w podatkach lokalnych, np. podatku od nieruchomości czy wprowadzenia podatku od reklam. Ponownie zgłaszają również postulat udziału we wpływach z podatku VAT, w tym wielokrotnie postulowany „zwrot VAT od inwestycji”, zaznaczając, że uzyskane w ten sposób pieniądze musiałyby być przeznaczone na nowe inwestycje.
Jedną z propozycji jest wprowadzenie systemu rekompensat, gdy w wyniku zmian prawnych zmniejsza się potencjał rozwojowy gmin, np. objętych ochroną w ramach Programu „Natura 2000”. (Wszystkie propozycje można przeczytać w Stanowisku w załączeniu)
Ministerstwo finansów nie wie
W posiedzeniu nie wzięła tym razem udziału wiceminister finansów Hanna Majszczyk. W jej imieniu wypowiadała się Zdzisława Wasążnik, dyrektor wydziału finansów samorządu terytorialnego w ministerstwie finansów. Powiedziała ona, że debata nie mogła się odbyć, gdyż samorządowcy nie przedstawili wcześniej swoich propozycji na piśmie. Tymczasem pani minister oczekiwała takich propozycji, by się do nich odnieść, a oprócz tego przedstawić też własne. Chcemy uwzględnić również propozycje strony samorządowej, chcemy się z nimi zapoznać. Te słowa dyrektor Wasążnik wywołały oburzenie, gdyż samorządowcy wielokrotnie składali swoje postulaty, również na piśmie, a w przekazanym stanowisku zaznaczyli, że od 2008 roku bezskutecznie oczekują podjęcia rzetelnej debaty na temat finansów samorządowych. Prowadzący obrady Włodzimierz Karpiński, wiceminister administracji i cyfryzacji obiecał, że debata finansowa odbędzie się za miesiąc.
Postulaty oświatowe raz jeszcze
Prezydent Krzysztof Żuk przekazał też stronie rządowej „Założenia niezbędnych zmian ustawowych w oświacie” (z podziałem na część dotyczącą zmian w ustawie o oświacie oraz dotyczącą zmian w Karcie Nauczyciela) – jako pokłosie debaty dotyczącej edukacji, która odbyła się w marcu. Niestety, ponieważ równolegle z posiedzeniem Komisji Wspólnej odbywało się posiedzenie Rady Ministrów – nie było również minister edukacji narodowej, Krystyny Szumilas.
Zaopiniowane
Komisja Wspólna uzgodniła 19 projektów aktów prawnych, w tym aż 3 projekty strategiczne: Długookresową Strategię Rozwoju Kraju (projektodawcy przyjęli lub wyjaśnili ponad 140 uwag zgłoszonych przez samorządowców, głównie ze Związku Województw RP), Strategię Rozwoju Kraju 2020 oraz Strategię Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku).
Przy okazji uzgadniania projektu nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych (który dotyczył tylko implementacji przepisów unijnych do polskiego prawa) Komisja ustaliła, że w ramach debat odbędzie się też dyskusja na temat kierunków planowanych zmian w prawie zamówień publicznych, tym bardziej że powstała już wstępna koncepcja tych zmian.
Negatywną opinię uzyskał tylko projekt Ministra Zdrowia w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie, który – zdaniem samorządowców - będzie niewykonalny. Zaznaczyli oni, że negatywna opinia spowodowana jest błędnym zapisem w ustawie, a nie w projekcie rozporządzenia. Przedstawiciele ministra zdrowia obiecali poprawić kwestionowany przepis (dotyczący sposobu dostarczania krwi do laboratoriów przez „uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego”, czyli policję, która nie chce zajmować się przewożeniem krwi do badań na zawartość alkoholu) przy najbliższej nowelizacji ustawy.
Projekty ministra pracy i polityki społecznej dotyczące: rodzinnych domów pomocy społecznej oraz zakładów aktywności zawodowej nie zostały zaopiniowane, lecz skierowane do prac Zespołu ds. Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej, którego decyzja będzie wiążąca. Podobny tryb postępowania przyjęto w sprawie projektu nowelizacji o systemie informacji oświatowej oraz sprawie Rządowego Programu Pomocy Uczniom 2012 – zaopiniuje je Zespół ds. Edukacji, Kultury i Sportu.
Bieżące problemy do rozwiązania
W sprawach różnych Marek Wójcik, przedstawiciel Związku Powiatów Polskich zgłosił wniosek, by rząd odrzucił propozycję zawartą w obywatelskim projekcie nowelizacji ustawy o ochronie przyrody zastąpienia uzgodnień - dotyczących tworzenia i zmian granic parków narodowych - opiniowaniem przez społeczności lokalne. Nie można bowiem w tym przypadku nie uwzględniać ich argumentów i potrzeb. W Uzasadnieniu projektu stawia się zarzut, że te społeczności blokują tworzenie nowych lub zmianę granic istniejących parków. Wiceminister środowiska, Stanisław Gawłowski wyjaśniał, że głównym powodem powstania tego projektu było blokowanie rozszerzenia granic Białowieskiego Parku Narodowego, które nawet z punktu widzenia interesów gmin tam się znajdujących jest nieuzasadnione, bo te tereny i tak są objęte obszarem „Natura 2000”, a miały propozycję pakietu modernizacyjnego na kwotę ponad 100 mln zł. Jednocześnie ministerstwo jest gotowe do dyskusji, jakie wypracować rozwiązania w takiej sytuacji. Sekretarz strony samorządowej, Andrzej Porawski zaproponował, by przewidzieć procedurę odwoławczą i organ rozstrzygający spór, by zabezpieczyć się przed nieracjonalnymi postawami. Należy jednak stosować rozwiązania, które pozwalają zachować autonomię społeczności lokalnej i nie pozwalają narzucać jej dyktatu.
Do powrotu do rozmów na temat tzw. subwencji ekologicznej dla JST jako formy rekompensaty z tytułu wprowadzenia rozwiązań chroniących środowisko, a ograniczających rozwój gospodarczy wspólnot lokalnych namawiał ministerstwo środowiska Mariusz Poznański, Prezes Związku Gmin Wiejskich RP.
Marek Wójcik z ZPP zaapelował z kolei o utworzenie Samorządowego Funduszu Drogowego, który miałby być uzupełniającym źródłem finansowania modernizacji i budowy dróg lokalnych, zarządzanych przez samorządy terytorialne, które są coraz bardziej niedofinansowane. Fundusz miałby być stworzony z wpłat VAT-u od inwestycji drogowych prowadzonych przez JST. Zdaniem ZPP konieczne jest kompleksowe uporządkowanie sieci drogowej, dostosowanie kategorii dróg do ich faktycznej roli, obciążenia i parametrów technicznych, co oznacza konieczność zmiany kategorii niemal 40% dróg. Do podjęcia rozmów w tej sprawie zapraszał ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej oraz ministra finansów.
Z kolei współprzewodniczący obradom ze strony rządowej wiceminister Włodzimierz Karpiński zachęcał samorządowców do większej aktywności w trzech obszarach konsultacyjnych, prowadzonych przez ministerstwo administracji i cyfryzacji: kwestiach deregulacji zapisów prawnych, sprawach dotyczących obszarów metropolitalnych (tworzenia tzw. Zielonej księgi) oraz relacji rząd-samorząd terytorialny w ramach projektu „Linia Współpracy”.
Kolejne posiedzenie Komisji Wspólnej odbędzie się, wyjątkowo, w ostatni wtorek miesiąca, 29 maja br.
Hanna Hendrysiak
