Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości gminnych
10 marca br. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski: Rady Miasta Szczecin, Rady Gminy Ustronie Morskie oraz Rady Miasta Poznań dotyczące przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości gminnych.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 1 ust. 1 i 3 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości w zakresie, w jakim przyznaje uprawnienie do przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności osobom fizycznym i prawnym, które nie miały tego uprawnienia przed dniem wejścia w życie ustawy z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw, jest niezgodny z art. 2 konstytucji, a ponadto w zakresie, w jakim dotyczy nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego, jest niezgodny z art. 165 ust. 1 konstytucji oraz w zakresie, w jakim dotyczy nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, nie jest niezgodny z art. 165 ust. 1 oraz art. 167 ust. 1 i 2 konstytucji.
We wnioskach gmin nie była kwestionowana – i Trybunał o tym nie orzekał – możliwość przekształcenia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości przeznaczonych na cele mieszkaniowe, zabudowanych garażami albo przeznaczonych pod tego rodzaju zabudowę, a także nieruchomości rolnych. Właściciele mieszkań, domów jednorodzinnych, garaży, spółdzielnie mieszkaniowe nadal mogą występować o przekształcenie użytkowania wieczystego gruntu, na którym budynki są posadowione, we własność. Dotyczy to również użytkowników wieczystych gruntów rolnych. Orzeczenie o niekonstytucyjności obejmuje osoby prawne (z wyjątkiem spółdzielni mieszkaniowych) oraz osoby fizyczne, które uzyskały użytkowanie wieczyste – co do zasady - w celu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Takie rozszerzenie zakresu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności zostało zakwestionowane jako naruszające zasady zaufania do państwa i prawa oraz sprawiedliwości społecznej (art. 2 konstytucji), a także podstawy samodzielności gmin (art. 165 ust. 1 konstytucji).
Orzekając o naruszeniu art. 165 ust. 1 konstytucji, Trybunał stwierdził, że budzące zastrzeżenia przepisy rażąco naruszyły samodzielność JST, które – oddając nieruchomości w użytkowanie wieczyste – nie mogły spodziewać się, że drugiej stronie umowy zostanie przyznane uprawnienie do jednostronnego zakończenia stosunku prawnego przez przekształcenie przysługującego jej prawa we własność. W przypadkach objętych nowelizacją nastąpiła ustawowa ingerencja w umownie ukształtowane stosunki prawne. Ustawodawca narzucił gminom zasady rozporządzania nieruchomościami stanowiącymi ich własność, uniemożliwiając tym samym realizację racjonalnej gospodarki finansowej i przestrzennej.
Uzasadniając naruszenie zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 konstytucji), Trybunał podzielił stanowisko wnioskodawców, że kwestionowane przepisy wykreowały przywileje majątkowe dla określonych grup podmiotów. Takie uprzywilejowanie, choć dopuszczalne na gruncie konstytucji, musi mieć jednak silne oparcie w wyrażanych przez nią wartościach. W rozpatrywanej sprawie ani analiza prac legislacyjnych poprzedzających uchwalenie tych przepisów, ani postępowanie przez Trybunałem, nie pozwoliły ustalić, jakimi wartościami kierował się ustawodawca radykalnie rozszerzając zakres uwłaszczenia. Trybunał zauważył ponadto, że na skutek nieuzasadnionego konstytucyjnie uwłaszczenia przypadkowej grupy podmiotów następuje uszczuplenie majątku publicznego, z założenia służącego zaspokojeniu potrzeb całej wspólnoty. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy ciągle nie są zaspokojone słuszne roszczenia osób wywłaszczonych w okresie powojennym.
Minister Infrastruktury i Rozwoju zwrócił się do Wojewodów w dniu 10 kwietnia br. z prośbą (pismo w załączeniu) o poinformowanie o tym rozstrzygnięciu TK organów jednostek samorządu terytorialnego i Skarbu Państwa uprawnionych do prowadzenia postępowań administracyjnych dotyczących przekształceń. Zwrócił uwagę, że od dnia 17 marca br. (data ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustawy) brak jest podstaw do realizacji roszczenia o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości na gruncie ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności w odniesieniu do nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste, np. na cele prowadzenia działalności handlowej, usługowej lub produkcyjnej. Jeżeli sprawa o przekształcenie nie została rozstrzygnięta decyzją ostateczną przed opublikowaniem omawianego wyroku, wówczas organy rozpoznające sprawę w toku instancji związane są orzeczeniem TK. W praktyce oznacza to obowiązek stosowania przy rozpatrywaniu wniosków przepisów o przekształceniu rozstrzygających o zakresie podmiotowym i przedmiotowym w brzmieniu sprzed wejścia w życie nowelizacji z dnia 28 lipca z 2011 r.
Pismo – w załączeniu
(jp)
