Warsztaty dla partnerstw, Dębe k. Warszawy, 18-19 marca 2014
Wymiana doświadczeń oraz zapoznanie się ze stanem współpracy międzygminnej w Norwegii to główny cel warsztatów zorganizowanych 18 i 19 marca br. w Dębe koło Warszawy dla przedstawicieli partnerstw JST, które otrzymały granty z MF EOG na realizacje własnych projektów w latach 2013-2016.
Spotkanie odbyło się przed wyjazdami studialnymi do Norwegii, które są zaplanowano w maju i we wrześniu tego roku.
Dobre przygotowanie
Pierwsza grupa, złożona z reprezentantów Ostródzko-Iławskiego Obszaru Funkcjonalnego, Partnerstwa o współpracy „Zaopatrzenie w wodę mieszkańców ziemi olkuskiej”, Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Leszczyńskiej, Partnerstwa Nyskiego, Kościerskiego Partnerstwa na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego, Partnerstwa na rzecz rozwoju gospodarczego gmin powiatu tureckiego, Partnerstwa Gmin Zagłębia Dąbrowskiego, Obszaru Funkcjonalnego Szlaku Jana III Sobieskiego, Partnerstwa Gmin Nadodrzańskich, Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pomorza Środkowego i NORDA – Północny Biegun Wzrostu, będzie gościć w maju w Oslo i Stavanger. Druga natomiast, w skład której wejdą przedstawiciele pozostałych partnerstw z całej „piętnastki”, we wrześniu będzie zdobywać doświadczenia dotyczące współpracy międzygminnej w Trondheim i Bergen.
Jak podkreślała Elite Cakule z Norweskiego Związku Władz Lokalnych i Regionalnych (KS), gratulując zwycięzcom konkursu MRR, warsztaty mają być okazją do zapoznania się z oczekiwaniami polskich partnerów, aby gminy norweskie jak najlepiej były przygotowane do tych wizyt.
Uczestnicy warsztatów otrzymali zadanie narysowania swojego partnerstwa w postaci samochodu, a następnie omawiali, stan, w jakim jest ta współpraca, kto kieruje, kto uczestniczy, jaki jest punkt docelowy, jakie są warunki na drodze, jaką prędkością się porusza po drodze, na jakie napotyka przeszkody itp. Okazało się, że większość partnerstw jest na podobnym poziomie, przetargi zostały ogłoszone lub będą ogłoszone wkrótce, umowy o partnerstwie są podpisane, biura działają. Przedstawiciele partnerstw zgłaszali też stronie norweskiej swoje oczekiwania w związku z wizytami w tym kraju.
Norweskie doświadczenia
W Norwegii gminy są mniejsze niż w Polsce, dlatego nawiązywanie współpracy jest tam większą koniecznością niż w naszym kraju. Można powiedzieć, że gminy i powiaty funkcjonują w Norwegii już od 1837 roku. Frode Lauareid z KS mówił, że norweskie gminy współpracują we wszystkich prawie obszarach, gdzie to jest tylko możliwe. W samorządach lokalnych skupia się blisko 2/3 usług publicznych. Badania pokazują, że jedna gmina uczestniczy w 11 formach współpracy międzygminnej, z rządem centralnym czy partnerem prywatnym.
Ustawa regulująca współpracę międzygminną powstała w Norwegii w 1938 roku. Nadrzędnym jej celem była jak najlepsza wartość dla obywateli i dystrybucja pieniędzy z podatków. – Współpraca daje lepsze rezultaty niż konkurencja – przekonywał radca prawny z norweskiego związku. Wiele badań prowadzonych w tym kraju, a także w USA wskazuje, że większe skupienie się na współpracy niż na konkurencji tworzy większą wartość.
Wszystkie 428 gmin norweskich może podejmować każdy rodzaj działalności gospodarczej (np. z dziedziny sektora lotniczego, elektrowni wodnych), chyba że jest on zabroniony. Gminy decydują się na współpracę głównie z ekonomicznych powodów – chodzi przede wszystkim o oszczędności i lepszy poziom usług. Chodzi o maksymalne wykorzystanie potencjału każdej gminy. Dzięki współpracy można pozyskiwać np. wyższej klasy specjalistów. Współpraca z sektorem prywatnym dotyczy takich usług jak renowacje, IT, sprzątanie, usługi planistyczne. Formy współpracy są różne: od luźnej do ścisłej, bez osobowości prawnej lub z osobowością prawną (umowa, działania pilotażowe). Gminy mogą współpracować z powiatem, mogą tworzyć stowarzyszenia, spółki akcyjne, fundacje, spółdzielnie, przekazywać obowiązki statutowe innej gminie. Decyzja o współpracy danej gminy wymaga powołania komisji kontrolnej, która analizuje sytuację i dopiero wtedy, gdy jest to uzasadnione, podejmuje się dalsze kroki.
F. Lauareid przedstawił współpracę międzysamorządową gminy Askim z powiatu Indre Østfolf. Obejmuje ona wiele form współpracy, takich jak spółki akcyjne - 12 (regulowane przez prawo spółek handlowych (AS), przedsiębiorstwa międzygminne – 9 (np. związek celowy) oraz porozumienia o współpracy międzygminnej – 9 (regulowane przez ustawę o samorządzie terytorialnym). Dotyczą one takich przedsięwzięć jak np.: centrum przeciwpożarowe, miejskie centrum rozwoju, zatrudnienie osób niepełnosprawnych, regionalny dom kultury, edukacja dorosłych i przekwalifikowanie zawodowe, szkoła wyższa, pływalnia i park wodny, lotnisko dla małych samolotów, wytwarzanie energii, gospodarka ściekami, centrum komputerowe, usługi dla osób będących w sytuacji kryzysowej, audyt wewnętrzny, gospodarka odpadami, centrum archiwizacji dokumentacji.
Narzędzie do samooceny
Liderzy samorządowi z partnerstw zapoznali się ponadto z metodologią analizy potencjału rozwojowego partnerstwa, czyli kryteriami samooceny rozwoju partnerstw. Zestaw kryteriów obejmujący zarówno wymiar merytoryczny współpracy, jak i wymiar formalny, został wypracowany na potrzeby konkursu Samorządowy Lider Zarządzania 2014 – Razem dla rozwoju. Ma jednak docelowo służyć jako narzędzie edukacyjne do przygotowania przez partnerstwo odpowiedzi na pytanie, w jakim miejscu jesteśmy, czy się rozwijamy się czy może nie, a nie do oceny ze zewnątrz.
Wymiar merytoryczny współpracy obejmuje takie kryteria jak: diagnoza zasobów i konkurencyjności obszaru funkcjonalnego, analiza powiązań funkcjonalnych w zakresie usług publicznych na terenie obszaru funkcjonalnego jako element diagnozy, programy rozwoju dla obszaru funkcjonalnego, integracja usług publicznych i infrastruktury w obszarze funkcjonalnym, stopień integracji między dokumentami strategicznymi i operacyjnymi partnerstwa a odpowiadającymi im dokumentami partnerów (JST) oraz monitoring i ewaluacja działań partnerstwa. Natomiast wymiar formalny współpracy opiera się na kryteriach takich jak: skład partnerstwa z punktu widzenia jego potrzeb, komunikacja partnerstwa z mieszkańcami i innymi interesariuszami obszaru funkcjonalnego, przestrzeń debaty i dialogu między partnerami oraz wzajemne zaufanie.
Narzędzie, do którego partnerstwa mogą teraz składać swoje uwagi, zawiera zestaw istotnych cech, które muszą zostać spełnione, aby partnerstwo dobrze funkcjonowało. W przyszłości będzie to uniwersalne narzędzie samooceny do zastosowania przez inne polskie partnerstwa.
