Komunikat z posiedzenie Zarządu ZMP w Sieradzu

Podczas posiedzenia Zarządu Związku Miast Polskich w Sieradzu 5 lipca br. dyskutowano na temat problemów z wdrażaniem ustawy „śmieciowej”. Kilka kwestii wymaga pilnej nowelizacji.

W spotkaniu uczestniczyła przedstawicielka Krajowej Izby Gospodarki Odpadami, Ewa Rakowska. Dyrektor Biura KIGO zwróciła uwagę, że sytuacja realizacji ustawy jest bardzo medialna i pojawiają się różne opinie na temat jej wdrażania.

Problemy „śmieciowe”

Około 90% gmin jednak wprowadziło już system, ale pojawiają się wciąż problemy dotyczące głównie opłat. Najwyższe stawki ustalono w gminach miejskich (10 zł od osoby za segregowane odpady, a 15 zł za nie posegregowane, 16 zł za gospodarstwo domowe przy selektywnej zbiórce i 26 zł przy nieselektywnej, 5,60 zł za metr sześcienny wody za selektywnie zbierane odpady, 7,73 zł za nieselektywnie). Więcej informacji będzie mieć wkrótce Ministerstwo Środowiska, gdyż otrzymuje odpowiedzi na ankietę, którą w czerwcu rozesłano do gmin. Ponad ¾ gmin realizuje samodzielnie nowe zadania, ponad 20% w ramach związków międzygminnych, a na mocy porozumień niewielki odsetek samorządów. KIGO obawia się, czy przy niskich stawkach będzie w ogóle możliwe zagospodarowanie odpadów – recykling i odzysk. Pomimo że na początku roku weszła w życie ustawa odpadowa, która zobowiązała skierowanie strumienia śmieci do regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych, tak się nie stało. Kolejnym problemem jest ustawa opakowaniowa, która zawiera niesatysfakcjonujące zapisy.

Ryszard Grobelny, prezes ZMP podkreślał z kolei, że podstawowym problemem z punktu widzenia samorządowców jest krótki okres wprowadzania nowej ustawy. Już dziś, czyli na samym początku wdrażania tej ustawy, zdarza się, że przetargi wygrywają w kraju nierzetelne firmy i pojawiają się problemy z naliczaniem kar czy rozwiązywaniem umów. Wynika to ze słabości prywatnych firm wywozowych, bowiem tam, gdzie wygrały firmy komunalne, problemu nie ma. A tak pojawiają się kłopoty np. z wyposażeniem nieruchomości w pojemniki. Problemem są ponadto zbyt niskie i zbyt wysokie opłaty. Niepokojącym faktem jest mały strumień odpadów kierowany do regionalnych instalacji, który powinien teoretycznie wzrastać, dlatego konieczny jest system kontroli. Zdaniem samorządowców, RIO już teraz musi zainteresować się najniższymi stawkami za odpady. Padła propozycja, że to organ wykonawczy powinien poinformować RIO, że rada ustaliła opłatę na za niskim poziomie. Zasygnalizowania na poziomie rządowym wymaga problem ewentualnego uchylania uchwał rad i związana z tym konieczność zwrotu opłat obywatelom na drodze sądowej. Dookreślenia wymaga także sprawa dopłat do systemu gospodarki odpadami. Pilnie znowelizowana musi zostać kwestia dotycząca sytuacji, gdy gmina zmieni wysokość opłaty. Zgodnie z obowiązującymi obecnie zapisami obywatele muszą wypełnić na nowo deklarację – to na pewno wymaga zmiany. Andrzej Porawski, dyrektor Biura ZMP zaznaczył, że chociaż ustawa powstała pod naciskiem samorządów, to jednak prywatny lobbing ją zepsuł. Dlatego zespół samorządowo-rządowy, który powstał przy KWRiST, będzie monitorował wdrażanie ustawy i zbierał propozycje do nowelizacji tej regulacji już jesienią.

Pozytywnie o planowaniu

W trakcie posiedzenia omówiono propozycję współpracy z Instytutem Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa. Dotyczy ona zorganizowania rankingu miast pod nazwą „Lider zrównoważonego gospodarowania przestrzenią. Misją tego projektu jest promocja dobrych praktyk gospodarowania przestrzenią, które wspomagają rozwój miast i zwiększają ich atrakcyjność dla mieszkańców oraz inwestorów. Ranking ma za zadanie ocenę sposobu gospodarowania przestrzenią w miastach i wyłonienie samorządów, które najlepiej realizują obowiązek narzucony przez ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym art. 3 ust. 1. - Spójrzmy na planowanie przestrzenne w sposób pozytywny – zachęcał dr Piotr Fogel z IGPiM. Prezes ZMP wskazywał na trudności techniczne, jeśli chodzi o budowanie wskaźników, w oparciu o które będzie oceniana efektywność planowania przestrzennego, a także na problem zablokowania planowania przestrzennego w najbliższych latach; w związku z koniecznością wypłaty wysokich odszkodowań dla właścicieli nieruchomości, czy sporami sądowymi z inwestorami. Zarząd odniósł się jednak pozytywnie do projektu.

Równe traktowanie podmiotów

Podczas spotkania w Sieradzu członkowie Zarządu zastanawiali się również nad  propozycją współpracy ZMP z Fundacją Rodzice Szkole. Prezes Wojciech Starzyński przedstawił działania fundacji, która dąży nie tylko do zapewniania odpowiedniej roli rodzicom w szkole, ale też do poprawy jakości edukacji. Właśnie ten aspekt powinien być szczególnie istotny dla ZMP. Zdaniem szefa Fundacji państwo musi uwzględniać głos JST i organizacji pozarządowych. Dialogowi powinno towarzyszyć wzajemne poszanowanie i wsłuchiwanie się w głosy wszystkich stron, a nadrzędnym celem wszystkich zainteresowanych ma być zbudowanie systemu oświaty na miarę XXI wieku. Współpraca miałaby dotyczyć m.in. wspierania JST w trakcie procesu legislacyjnego. Prezes ZMP, Ryszard Grobelny potwierdził, że głos samorządowych jest wciąż słabo słyszalny w parlamencie, a w dodatku marginalizowany do spraw ekonomicznych dotyczących prowadzenia szkół i racjonalnego wykorzystania środków. Prezes W. Starzyński zapewnił, że jest gotowy popierać stanowisko organizacji samorządowych także w trudnych kwestiach dotyczących np. łączenia szkół czy pracy nauczycieli. Ustalono, że porozumienie po analizie tekstu, zostanie podpisane na następnym posiedzeniu Zarządu.

Zarząd negatywnie zaopiniował rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty (druk 1495), podobnie jak wcześniej założenia do niego. Uznano, że ograniczenie grupy lekcyjnej do 25 uczniów jest niekonstytucyjnym zapisem i nie może być wprowadzone bez systemu rekompensat. Zwrócono uwagę na nierówne traktowanie podmiotów, dlatego zaproponowano zrównanie liczby dzieci w przedszkolach publicznych i niepublicznych. Podkreślano też, że projekt zawiera niepotrzebne nadregulacje (art. 4 ust. 1 – do jednej klasy nie mogą pójść dzieci urodzone w różnych miesiącach). Nie zaakceptowano ponadto projektu rozporządzenia ws. dotacji przedszkolnych (MEN), gdyż proponuje złe zapisy techniczne.

Katalog otwarty dla gmin

Sytuacja spółek komunalnych w Polsce przedstawił prof. Krystian Ziemski z UAM w Poznaniu. Istnieje potrzeba kompleksowej regulacji dotyczącej spółek komunalnych, która obejmie relacje między JST a spółką, a także wypracowania konsensusu co do istoty spółek komunalnych oraz usprawnienie nadzoru właścicielskiego. W opinii profesora należy sprzeciwić się wobec wyjątków nieznajdujących uzasadnienia. Omawiając projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce komunalnej, ustawy o samorządzie województwa i ustawy o samorządzie powiatowym (PO), który wprowadza zmiany w zasadach prowadzenie gospodarki komunalnej w formie spółek handlowych, członkowie Zarządu ZMP zgłaszali uwagi do niego. Projekt umożliwia tworzenie spółek prawa handlowego powiatom i województwom, lecz ogranicza zakres działalności gospodarczej gmin (tworząc katalog). Spółki będą mogły działać bowiem tylko w określonych dziedzinach, dlatego Zarząd ZMP opowiada się za otwartym katalogiem dla gmina, czyli za utrzymaniem obecnego zapisu, który umożliwia funkcjonowanie spółkom gminnym ważnym dla rozwoju gminy, a zarządzającym m.in. lotniskami, targami, transportem, giełdami ogrodniczymi. Katalog powinien być jednak wprowadzony dla powiatów i województw. Zaprotestowano przeciwko regulacjom specjalnym. Katalog zawiera domniemanie kompetencji. Wątpliwości wzbudził też zawarty w przepisach warunek dla JST, mówiący o tym, że przystąpienie lub utworzenie spółki poza sferą użyteczności publicznej musi zostać przewidziane w przyjętej przez organ stanowiący strategii rozwoju tej jednostki. Zdaniem samorządowców, zasada na pewno nie może być stosowana wstecz.

Poważnie o „czynszówkach”

Zaakceptowano projekt o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska (PO), który wprowadza regulację, że wpływy z opłat za składowanie i magazynowanie odpadów mają stanowić dochody. Podobną opinie uzyskał poselski projekt ustawy o kasach oszczędnościowo-budowlanych i o wspieraniu przez Państwo oszczędzania na cele mieszkaniowe (SLD). Przedstawiciele  miast zasiadający w Zarządzie podkreślali, że niezbędne jest poważne potraktowanie budownictwa mieszkaniowego w naszym kraju, szczególnie tego czynszowego. Konieczne jest zbudowanie prawdziwego systemu wynajmowania mieszkań, uelastycznienie opłat, a także wsparcie państwa dla takiego rynku mieszkaniowego. Pozytywną opinię uzyskało również rozporządzenie w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci i projekt zmiany ustawy Prawo wodne, który wprowdza ułatwienia realizacji inwestycji na obszarach zagrożonych powodzią.

Po raz kolejny nie poparto projektu o zmianie ustawy o samorządzie gminnym (PO), który daje możliwość utworzenia gminnej rady seniorów. Podkreślano, że bez takiej regulacji już dzisiaj jest możliwe tworzenie takich gremiów. Zarząd ZMP opowiedział się za przedłużeniem funkcjonowania stref ekonomicznych. Zajęto stanowisko na wniosek Myszkowa sprzeciwiające się ewentualnej zmianie ustawy o finansach publicznych dotyczącej obligatoryjnego prowadzenia rachunków głównych JST przez BGK.

Joanna Proniewicz