Komunikat z posiedzenia Zarządu ZMP w Warszawie

Podczas posiedzenia 26 maja br. w Warszawie członkowie Zarządu ZMP podjęli stanowiska w sprawie regulacji dotyczących zamówień publicznych oraz Trybunału Konstytucyjnego.

Samorządowcy z miast opiniowali rządowy projekt ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa (druk nr 3338). Nieodpłatna pomoc prawna ma polegać m.in. na informowaniu o obowiązującym prawie, wskazywaniu sposobów rozwiązania problemów prawnych, udzielaniu pomocy przy sporządzaniu pism. Ma być realizowana w specjalnym punkcie w wymiarze 5 dni w tygodniu przez co najmniej 4 godziny dziennie i ma przysługiwać osobom fizycznym, które mają przyznane świadczenie z pomocy społecznej, posiadają kartę dużej rodziny, są kombatantami czy weteranami, ukończyły 75 lat. Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej ma być zadaniem z zakresu administracji rządowej realizowanej przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie, finansowanym z budżetu państwa (budżety wojewodów) przez udzielenie dotacji celowej powiatom.

Zaproponowane zmiany dotyczą m.in. dodania w art. 1.1 ustępu 3, który mówi, że udzielane nieodpłatnej pomocy i informacji prawnej w zakresie szerszym niż określony w tej ustawie, w tym wspieranie tej pomocy może być wykonywane przez JST jako zadanie własne, a także sytuacji, gdy gmina już to realizuje, to starosta powinien zawrzeć z nią takie porozumienie. W wielu gminach i powiatach bowiem zadanie te są dziś masowo wykonywane w różnych formach. Adam Lewandowski, burmistrz Śremu stwierdził, że nie wolno zgubić dotychczasowego doświadczenia. W jego gminie już od 7 lat funkcjonuje udzielanie takiej pomocy prawnej. Wątpliwości budzą zapisy dotyczące świadczenia tej pomocy przez osoby posiadające jedynie wyższe wykształcenie prawnicze oraz możliwość zawierania przez starostę umów o udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej bezpośrednio z organizacją pożytku publicznego, która z kolei ma odpowiadać za wybór podmiotów świadczących pomoc prawną w powierzonym jej punkcie. Zwracano ponadto uwagę, że będzie to kolejne zadanie niedofinansowane (przewidziano 97% środków na wynagrodzenia, a tylko 3% na obsługę organizacyjno-techniczną zadania, co z reguły - wynikającej z realizacji innych zadań zleconych - jest niewystarczające). Ustalono, że po zebraniu wszystkich opinii z miast powstanie stanowisko w tej sprawie.

Zarząd podjął stanowisko w sprawie nowej ustawy Prawo zamówień publicznych (UZP) - (. Projekt ustawy jest  wypełnieniem  dyspozycji  Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2014r. nakazującej w terminie do 18 kwietnia 2016  r. wdrożenie w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych do systemu prawnego państw członków Unii Europejskiej. Wprowadzone dyrektywami zmiany pozwolą m.in. na uelastycznienie i przyspieszenie procesu udzielania zamówień publicznych, ułatwią korzystanie z procedur dialogu konkurencyjnego i negocjacji, pozwalając na rezygnację lub zmianę kolejności poszczególnych etapów. Przedstawiciele miast chcieli, co udało się już wywalczyć w UZP, zmiany art. 17, dotyczącego sankcji karnych dla osób podejmujących decyzje o zamówieniach publicznych, jeśli pozostają w konflikcie interesów - finansowym, ekonomicznym lub osobistym. Nadal jednak kluczową kwestią, która pozostaje do rozwiązania w sferze zamówień publicznych, jest skuteczne wprowadzenie przepisów ogólnych, regulujących kwestię zamówień wewnętrznych. „Niestety w tym obszarze w Polsce nie jest należycie rozwiązana kwestia przepisu szczególnego, zawartego w art. 6d, 6e i 6f ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie. Jako uzasadnienie dalszego utrzymania tych przepisów podaje się zasadę, że lex specialis może nadal funkcjonować, mimo zmiany przepisów ogólnych. ZMP przypomina, że z doktryny jasno o wynika, że kolizje między przepisami szczególnymi a ogólnymi należy- w miarę możliwości – usuwać”. Ze względu na to, że w opinii Związku nie zachodzą żadne szczególne okoliczności, uzasadniające wyłączenie norm generalnych w tym sektorze gospodarki komunalnej, dlatego proponowany projekt Prawa zamówień publicznych może otrzymać pozytywną opinię wyłącznie pod warunkiem równoczesnej zmiany przepisów zawartych w art.6d, 6e i 6f ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Pozytywnie oceniono zmiany, które wprowadza komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej. Porządkuje on i doprecyzowuje obowiązujące przepisy o pomocy społecznej, a zaproponowane poprawki wynikają ze zgłaszanych problemów przez jednostki organizacyjne. Dotyczą one m.in. standardów w obsłudze bezdomnych, tworzenia klubów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, kształcenia superwizorów pracy socjalnej, ochrony pracowników socjalnych przed agresywnymi zachowaniami klientów czy mniej korzystnego sposobu ustalania kwoty dotacji na uczestnika domu samopomocy. Reprezentanci miast zgłosili jednak szereg uwag technicznych, np. (art. 48, ust. 2 i 6) dotyczących pobytu w schronisku, który jest uzależniony od podpisania przez bezdomnego kontraktu socjalnego (co będzie jak nie podpisze?) oraz zakazu przebywania w noclegowni osób pod wpływem alkoholu (co się stanie w okresie jesienno-zimowym, gdy może być zagrożone czyjeś życie?). Proponowane rozwiązania wydają się być skierowane do dużych miast, posiadających rozbudowaną infrastrukturę dla bezdomnych. W mniejszych miastach, gdzie funkcjonują pojedyncze placówki dla bezdomnych, realizacja takich zmian spowoduje przeorganizowanie dotychczas funkcjonującego systemu wsparcia. Wątpliwości budzi również m.in. art. 64a, który wprowadza możliwość zwolnienia z ponoszenia odpłatności dzieci za pobyt rodziców w DPS, na ich wniosek po przedstawieniu prawomocnego orzeczenia sądu o pozbawianiu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą, ponieważ rodzi to skutki finansowe dla gmin.

Dyskutowano również nad komisyjnym projektem ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw. Zastrzeżenia budzi zapis art. 41e ust. 1 i 1a projektu, który nakłada na JST obowiązek utworzenia na wniosek co najmniej 5 organizacji pozarządowych w terminie 30 dni powiatowej lub gminnej Rady Działalności Pożytku Publicznego, jako organu konsultacyjnego i opiniodawczego. Wskazany termin na utworzenie rady wydaje się zbyt krótki. Powinno to być np. 120 dni. Trzeba pamiętać, że każdy samorząd ma swoją specyfikę. Wątpliwości dotyczą ponadto limitu 5 organizacji. Zdaniem członków Zarządu, powinien być on powiązany z liczbą mieszkańców czy zarejestrowanych organizacji (najlepiej działających, a nie tylko wpisanych do rejestru). Ustalono, że projekt zaopiniuje Komisja Partnerstwa i Dialogu ZMP - informacja z KPiD.

Odniesiono się po raz kolejny do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (druk 853). Chodzi o kompleksową i systemową zmianę. Konieczne jest zniesienie obowiązku podatkowego, a nie zwolnienie, i rozszerzenie katalogu tego zniesienia – powinno ono dotyczyć nie tylko podatku od nieruchomości (i to także tych będących we władaniu gminnych jednostek budżetowych), ale też innych niepodatkowych należności budżetowych o charakterze publiczno-prawnym (np. opłat za zajęcie pasa drogowego, opłat geodezyjnych czy z tytułu trwałego zarządu). Aktualny stan prawny powodujący, że gminy zmuszone są „same sobie” uiszczać niektóre z tytułów dochodów prowadzi do niczym nieuzasadnionych przepływów wewnątrz JST. Jak zauważył Wadim Tyszkiewicz, prezydent Nowej Soli, w małych gminach, liczących 7-10 tysięcy mieszkańców, „płacenie samemu sobie” powoduje znaczne skutki finansowe, takie jak np. utrata subwencji wyrównawczej. Uzgodniono, że po zebraniu uwag z miast, powstanie materiał dotyczący proponowanych zmian.

W kwestii zmian w ustawie o wychowaniu w trzeźwości, z inicjatywy dwóch członków Zarządu ZMP (z Poznania i Sopotu), postanowiono zebrać uwagi z miast i przygotować stanowisko odnoszące się do zmian w projekcie ustawy na następnym posiedzeniu Zarządu ZMP we Wrocławiu (17.06 br.). Zwrócono uwagę na konieczność dostosowania przepisów tej ustawy do obecnych realiów ekonomiczno-prawnych oraz oczekiwań mieszkańców. Zaproponowane zmiany dotyczą m.in.: regulowania limitu punktów sprzedaży alkoholu w odniesieniu do określonych części miasta oraz określania zakazu sprzedaży alkoholu w określonych godzinach, zmiana kwalifikacji prawnej czynu polegającego na sprzedaży alkoholu osobie nietrzeźwej (wykroczenie, karane grzywną, w drodze postępowania mandatowego) czy uniemożliwienia obchodzenia przepisów prawa poprzez zakładanie działalności przez nowy podmiot sprzedający alkohol w tym samym punkcie oraz zagwarantowanie skuteczniejszych rygorów wydawania koncesji. Problem wymaga nowych rozwiązań, które trzeba jednak przygotować starannie, aby były zgodne z obowiązującym prawem, chodzi np. o nierówne podejście do podmiotów gospodarczych czy naruszenie swobody gospodarczej.

Bez uwag merytorycznych i pozytywnie zaopiniowano projekty: rozporządzenia MEN w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie…, rozporządzenia MIiR zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (bagażniki tylne), rozporządzenia RM w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy finansowej uczniom na zakup podręczników i materiałów edukacyjnych, uchwały RM w sprawie rządowego programu „Wyprawka szkolna” 2015 czy uchwały RM ws. Programu przeciwdziałania przestępczości gospodarczej…” (szkolenia prokuratorów, sędziów). Akceptację uzyskał też projekt rozporządzenia MEN w sprawie warunków i trybu przyjmowania do publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek osób niebędących obywatelami polskimi …, pod warunkiem wzięcia pod uwagę dodatkowego zapisu, że zadanie to będzie finansowane z budżetu państwa.

 W trakcie posiedzenia w Warszawie przyjęto uchwały w sprawie wyboru przedstawicieli ZMP do instytucji krajowych i zagranicznych oraz stanowisko o Trybunale Konstytucyjnym ().

Trwają obecnie w Sejmie RP prace nad nową ustawą o Trybunale Konstytucyjnym (druk nr 1590), zgłoszoną w 2013 r. przez Prezydenta RP, której projekt został przygotowany i przedstawiony przez Prezesa TK. Problematyka regulowana w tym projekcie, w szczególności w zakresie badania zgodności z Konstytucją i umowami międzynarodowymi aktów prawnych dotyczących działalności JST leży w zakresie zainteresowania Związku. Szczególny niepokój wzbudzają zapisy dotyczące badania wniosków i skarg od strony formalnej, a także możliwości zakończenia postępowania bez merytorycznego rozpoznania sprawy (czy w ogóle odmowy wszczęcia merytorycznego postępowania). Należy w tym miejscu odróżnić warunki formalne, których spełnienie zależy od wnoszącego pismo do Trybunału (wymagania formalne odnośnie pism procesowych, sposobu ich składania, terminów, sposobu reprezentacji przez Trybunałem itp.) od przesłanek, których istnienie leży poza wpływem i kontrolą tak Trybunału, jak i uczestników postępowania. Od kilku lat poważne wątpliwości JST budzi zasada nieorzekania merytorycznego, w przypadku gdy akt normatywny utraci moc przed wydaniem orzeczenia przez TK. W nowym projekcie znajdują się przepisy powtarzające, a nawet uzupełniające tę regulację. W praktyce oznacza to, że budzące poważne wątpliwości przepisy, dotyczące zwłaszcza finansowania JST są nie do podważenia, jeśli przestały obowiązywać. ZMP zgłasza propozycję zmiany przepisów projektu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym poprzez dopisanie drugiego wyjątku, który umożliwiałby Trybunałowi Konstytucyjnemu orzekanie o przepisach, które utraciły moc. Wyjątek ten winien dotyczyć oceny zgodności przepisów w sytuacji, gdy wzorzec kontroli został sformułowany we wniosku w oparciu o art. 2 lub o przepisy rozdziału VII Konstytucji lub w oparciu o postanowienia ratyfikowanej umowy międzynarodowej, regulującej funkcjonowanie samorządu terytorialnego. Dodatkowo, TK winien mieć możliwość orzekania merytorycznie o zgodności przepisów, gdy kwestionowanym aktem normatywnym jest rozporządzenie.

Zarząd rozmawiał też wstępnie na temat stanowiska, opracowanego na podstawie uwag z miast, które dotyczy projektu ustawy o rewitalizacji. Z zadowoleniem stwierdzono, że uwagi zgłoszone przez Związek do projektu założeń ustawy zostały w większości uwzględnione. Projekt ustawy jest w zasadniczej części oparty na wspólnym projekcie ZMP i ŚZGP, złożonym na ręce ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego w listopadzie 2013 r. Obecnie zgłaszane są uwagi, głównie o charakterze szczegółowym.

Podjęto również decyzję o zajęciu się kwestią (pilna nowelizacja), zgłoszoną przez miasta – Legnicę i Zamość, dotyczącą nieprawidłowości w prawie podatkowym. Chodzi o art. 3 ust. 5 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, stanowiącym lex specialis względem art. 3 ust. Powoduje on sytuację, w której ten sam budynek, w którym nie wyodrębniono własności lokali – będzie opodatkowany w całości, natomiast w przypadku wyodrębnienia własności lokali – jedynie w części. Duże podmioty gospodarcze w ramach optymalizacji podatkowej, wynikającej z wadliwej redakcji przepisu, doprowadzają do drastycznego zmniejszenia dochodów podatkowych JST.

Przegłosowano uchwały o wystąpieniu z ZMP Gostynina i Skoczowa.  

Joanna Proniewicz
rzecznik prasowy ZMP