Komunikat z posiedzenia Zarządu ZMP w Warszawie

Podczas ostatniego posiedzenia Zarządu ZMP w VI kadencji, które odbyło się 6 lutego 2015 r. w Warszawie, dyskutowano na temat trzech projektów zmiany w ustawach Kodeks wyborczy. Podjęto też stanowisko w sprawie map zagrożenia powodziowego.

Prezydencki projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (druk nr 3084) ma na celu doskonalenie procedury wyborczej, po ostatnich listopadowych wyborach, zwłaszcza w kwestii funkcjonowania organów wyborczych, usprawnienia technicznej strony głosowania, wzmocnienia przejrzystości ustalania wyników wyborów oraz upowszechniania wiedzy wśród wyborców wiedzy o zasadach prawidłowego wyłaniania przedstawicieli do organów władz. Przewiduje on m.in. konieczność imiennego powiadamiania przez wójta, burmistrza czy prezydenta wyborców o najbliższych wyborach, rezygnację z kart do głosowania w formie broszur, przezroczyste urny, możliwość oddania głosu w kopercie, wprowadzenie obowiązku wskazania w protokołach komisji wyborczych przyczyn nieważności oddanych głosów. Kontrowersje wzbudził szczególnie brak sprecyzowania, czy wysyłane zawiadomienia powinny mieć zwrotne potwierdzenie odbioru. Jeśli tak - a to jedyny sposób wykazania, że organ wykonawczy zrealizował nałożony na siebie obowiązek - to zadanie jest niedoszacowane (2-3 krotnie nawet). Powinno być napisane, że niezawiadomienie nie niesie skutków prawnych, aby nie można było zakwestionować wyników wyboru z tego powodu. Samorządowcy podkreślali, że tego typu działania nie poprawią wcale frekwencji wyborczej. W Poznaniu przeprowadzono akcję indywidualnego zawiadamiania, w Tychach umieszczono powiadomienia o wyborach na każdej klatce schodowej, i wcale nie wpłynęło to zwiększenie zainteresowania wyborami w porównaniu do poprzednich. Zwracano uwagę, że projekt jest przeregulowany i więcej zapisów budzi zastrzeżenia (wspólne liczenie głosów przez komisje, niemożność pracy w komisjach obwodowych dla wstępnych i zstępnych kandydata). 

Uwagi zgłoszono też do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy przygotowanego przez SLD, który przewiduje m.in. ustawowe określenie sytuacji, kiedy dopuszczalne jest nadanie karcie do głosowania postaci broszury, określenie minimalnego składu obwodowej komisji, który będzie dokonywał ustalenia wyników, obowiązek dwukrotnego przeliczenia głosów, podanie przyczyn nieważności głosów, ustawowe procedury postępowania w przypadku awarii systemu informatycznego, zainstalowanie kamer (wysokie koszty), zakaz zasiadania w komisjach terytorialnych i obwodowych osób związanych w jakiś sposób z kandydatem ubiegającym się o funkcje publiczne (propozycja trudna do zrealizowania), przywrócenie w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców proporcjonalnych wyborów. Ustalono, że konieczna jest dyskusja na temat systemu wyborczego oraz dalsza praca nad propozycjami zmian.

Z negatywną oceną spotkały się zapisy projektu Klubu Parlamentarnego „Sprawiedliwej Polski” ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy, które przewidują, aby w wyborach bezpośrednich wybierać również starostę powiatu i marszałka województwa. Podobną opinię uzyskał projekt ustawy o określeniu długości kadencji sejmików województw wybranych w wyborach przeprowadzonych w 2014 r. i 2015 r., przygotowany przez PIS. Odrzucono również propozycję Twojego Ruchu, dotyczącą niemożności łączenia funkcji sekretarza z funkcją radnego – zmiana w projekcie ustawy o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych.

Projekt PSL ustawy o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, biorąc pod uwagę znaczne wydłużenie procesu inwestycyjnego podyktowane koniecznością każdorazowego wystąpienia o zgodę Ministra nawet w przypadku najmniejszych areałów gruntów klas I-III, wprowadza rozwiązanie legislacyjne, na podstawie którego jedynie przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne o zwartej powierzchni (doprecyzowuje tę definicję, co pozwala przeciwdziałać dzieleniu zwartych terenów na mniejsze, aby pominąć ustawę o ochronie gruntów rolnych i leśnych) przekraczającej 0,5 ha będzie wymagało zgody Ministra. Wymogu uzyskania zgody nie stosuje się do gruntów przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele użyteczności publicznej. Kierunkowo pozytywnie członkowie Zarządu zaopiniowali prezydencki projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, który reguluje też kwestie, kiedy niewymagana jest zgoda właściwego ministra – m.in. gdy grunt jest o powierzchni poniżej 0,5 ha (bez względu na to, czy stanowi całość, czy kilka odrębnych części), grunty znajdują się na terenie zwartej zabudowy, położone są w odległości nie większej niż 50 m od drogi publicznej. Projekt ułatwia ponadto realizację inwestycji celu publicznego. W dyskusji zaznaczano, że nie ma uzasadnienia, aby można było inwestować bez planu zagospodarowania przestrzennego.

Pozytywną opinię otrzymały projekty: ustawy o zmianie ustawy o sporcie oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki, który ma charakter porządkujący, zwalnia z podatku, reguluje kwestie dotacji oraz poselski projekt ustawa o zmianie ustawy o opłacie skarbowej, który zwalnia od opłaty skarbowej odpisy skrócone aktów stanu cywilnego wydawane w sprawach Karty Dużej Rodziny (mimo że brakuje w nim określenia skutków finansowych tej regulacji). Akceptację uzyskały projekty wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków EFS i EFRR na lata 2014–2020 (MIiR) oraz z udziałem środków EFS w obszarze edukacji na lata 2014-2020. Postulowano jedynie zwiększenie dostępu do wychowania przedszkolnego (skreślić zapis o niskim stopniu upowszechniania wychowania przedszkolnego), aby więcej gmin mogło korzystać ze wsparcia (szacuje się, że ok. 540 mln zł może zostać przez to niewykorzystanych). Prezes ZMP zwracał uwagę, że trzeba jednak wzmacniać w tej dziedzinie najsłabsze samorządy.

Zastrzeżenia zgłoszono do założeń projektu rozporządzenia w sprawie selekcji zbiórki śmieci, który może okazać się zbyt kosztowny dla gmin, chociaż nowe przepisy nie naruszają wcześniej zawartych umów. Bez uwag natomiast przyjęto wstępną koncepcję Ogólnopolskiego Systemu Wspierania Doradczego dla sektora publicznego, mieszkaniowego oraz przedsiębiorców w zakresie efektywności energetycznej oraz OZE (NFOŚ).

Członkowie Zarządu ZMP rozmawiali na temat zmian w projekcie poselskim zmiany ustawy Prawo zamówień publicznych. W tej sprawie zabrał głos Jacek Karnowski, prezydent Sopotu. Jego zdaniem, nowy zapis art. 17 dotyczący wyłączenia osób wykonujących czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, nie jest wystarczający. Przesłanka „okoliczności tego rodzaju, że mogłyby wywołać uzasadnione wątpliwości co do bezstronności” w nowo proponowanym przepisie art. 17 ust. 4, jest nieco szersza niż przesłanka z aktualnego art. 17 ust. 1 pkt 4, jednak nie doprecyzowuje znacząco podstawy wyłączenia. Dlatego proponuje się, aby osoby wykonujące czynności w postępowaniu podlegały wyłączeniu na ich pisemne żądanie czy to na wniosek wykonawcy, czy z urzędu decyzją kierownika zamawiającego, jeżeli zachodzą okoliczności tego rodzaju, że mogłyby wywołać uzasadnione wątpliwości co do ich bezstronności. Jeżeli wyłączenie dotyczy kierownika (np. wójta), o wyłączeniu powinna decydować Krajowa Izba Odwoławcza. Zarząd zgodził się zaopiniować pozytywnie zaproponowany kierunek zmian. Przy okazji dyskusji na ten temat, Zofia Trębicka, radna RM Warszawy zwracała uwagę na konieczność znowelizowania Prawa zamówień publicznych, aby nie trzeba było, w trakcie ewentualnego procesu po proteście dotyczącym rażąco niskiej ceny, ujawniać danych dotyczących danego przedsiębiorstwa (nieuczciwe zdobywanie wiedzy na temat konkurencji). Konieczna jest też implementacja dyrektywy klasycznej do Prawa zamówień publicznych do lutego 2016 (trwają już prace).

Zarząd podjął także stanowisko dotyczące map zagrożenia powodziowego. To bardzo ważna sprawa. W ramach nowelizacji prawa wodnego Ministerstwo Środowiska wprowadziło przepisy, które wynikają z dyrektywy powodziowej. Nakładają one na resort obowiązek przygotowania map zagrożenia i ryzyka powodziowego – instrumentu, który jest istotny z punktu widzenia planowania przestrzennego oraz skutecznej ochrony przeciwpowodziowej. Przedstawiciele ministerstwa uważają, że bez tych zmian nie ma możliwości uruchomienia finansowania gospodarki wodnej ze środków unijnych. W resorcie została przygotowana mapa zagrożeń powodziowych, wykonana na podstawie cyfrowego modelu terenu dla 254 rzek o długości 14 tysięcy kilometrów w Polsce, na których kiedykolwiek zanotowano zjawisko powodziowe. Udało się wydłużyć już termin na dostosowanie planów z 18 miesięcy do 30. W opinii wielu samorządowców zakres niezbędnych zmian będzie tak duży, że ich szybka realizacja, nierealna czasowa ze względów proceduralnych, nie będzie możliwa również z przyczyn finansowych. Porównanie dotychczasowych map w Poznaniu z nowymi numerycznymi pokazuje, że mają one o wiele większy zakres. Oprócz rzeki Warty ryzyko powodziowe dotyczy ponadto jeszcze dwóch cieków wodnych, które do tej pory nie były uwzględnione przez administrację „wodną”, a mianowicie rzeki Cybiny i ulicy Głównej. Obszar ul. Głównej to teren o intensywnej zabudowie (zarówno w studium, jak i w planie), na którym zlokalizowana jest fabryka, będąca właścicielem gruntu, mająca swój własny program rozbudowy. Nowy plan może zabraniać nowej zabudowy, a to będzie wiązało się też z odszkodowaniem z tytułu przyszłych pożytków, które będzie musiało wypłacić miasto przedsiębiorstwu. Podobna sytuacja dotyczy Świnoujścia, gdzie aż 80% powierzchni miasta jest zagrożone powodzią wg nowych map. To powoduje konieczność przygotowania odpowiednich zabezpieczeń – wałów oraz znaczne ograniczenie możliwości rozwoju. Zarząd ZMP domaga się pilnego zajęcia się tą sprawą i znalezienia racjonalnego rozwiązania. Konieczne jest nie tylko przejrzenie map pod kątem sensowności, co postuluje MŚ. W opinii Zarządu, roszczenia odszkodowawcze z tego tytułu nie powinny obciążać gmin, tylko Skarb Państwa.

W trakcie omawiania korespondencji zdecydowano, że miastom zostanie przekazana prośba Konwentu Współpracy Samorządowej Polska – Ukraina o pomoc dla repatriantów polskiego pochodzenia z Donbasu, którzy zdecydowali się przyjechać do Polski. Zdaniem samorządowców z miast, to rząd powinien przygotować specjalny program wspierający miasta pod tym względem. Miasta już wielokrotnie pokazały, że są wrażliwe na takie apele, ale potrzebują jednak pomocy.

Joanna Proniewicz

Rzecznik ZMP