Komunikat z posiedzenia Zarządu ZMP w Świnoujściu

Podczas posiedzenia w Świnoujściu 4 lipca br. członkowie Zarządu ZMP dyskutowali m.in. na temat zmian w ustawie o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej, w „janosikowym”, w prawie budowlanym, planowaniu przestrzennym i rewitalizacji.

Przedstawiciele miast zasiadający w Zarządzie negatywnie zaopiniowali projekty: ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (poselski), ustawy o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (TR) oraz ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (PO).

Złe rozwiązania

Pierwszy z nich dotyczy zniesienia opłaty targowej. Podkreślano, że takie rozwiązanie spowoduje zmniejszenie wpływów w budżetach samorządowych, a projektodawcy nawet nie wspominają o rekompensacie ubytku prawie 200 milionów zł w systemie finansów samorządowych. Warto zaznaczyć, że w 3 miastach w Polsce opłata ta stanowi ok. 12% budżetu JST (np. w Sandomierzu -6,5 mln zł, czyli 11,95%). Chociaż istnieją poważne wątpliwości i nieścisłości prawne dotyczące tej opłaty, do tej pory nikt nie zaproponował optymalnego rozwiązania. Uznano, że obecnie gminy mają możliwość zniesienia tej opłaty, jak zrobił to Słupsk, dlatego nie ma potrzeby wprowadzania tej regulacji. 

Drugi projekt, o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy, ma na celu zrównanie dwóch kategorii lokatorów, tj. lokatorów lokali należących do gminy oraz lokatorów lokali należących do podmiotów prywatnych, których stosunek najmu nawiązany został na podstawie decyzji administracyjnych o przydziale lub na podstawie innego tytułu prawnego przed wprowadzeniem w danej miejscowości publicznej gospodarki lokalami albo szczególnego trybu najmu. Chodzi o włączenie tych lokali do mieszkaniowego zasobu gminy. Samorządowcy z miast stwierdzili, że to krok wstecz.

Zmiany w pieczy zastępczej

Natomiast trzeci projekt, który nie uzyskał akceptacji samorządowców z miast, jest wynikiem analizy dwóch lat funkcjonowania ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Projektodawcy zwracają uwagę w Uzasadnieniu, że nowelizacja ta uwzględnia zmiany, które poprawią funkcjonowanie rozwiązań systemowych oraz przyczynią się do lepszego jakościowo wsparcia rodzin i poprawy opieki nad dziećmi umieszczonymi w pieczy zastępczej czy poprawy funkcjonowania procedur adopcyjnych. Zdaniem członków Zarządu, do najważniejszych zmian należą: zmniejszenie liczby rodzin znajdujących się pod opieką 1 asystenta rodziny z 20 do 15 (konieczność zatrudnienia większej liczby asystentów, bez zapewnienia dodatkowych środków finansowych) oraz zdjęcie z sądów obowiązku wskazania formy pieczy zastępczej, w jakiej miałoby być umieszczone dziecko, i przeniesienie go na starostów (zmiana może powodować zwiększenie liczby etatów w Powiatowych Centrach Pomocy Rodzinie).

Projekt ponadto reguluje oraz uściśla zakres obowiązków organizatorów i koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, kwestie nadzoru i kontroli, usamodzielnienia wychowanków czy procedury adopcyjne. Daje możliwość tworzenia przez gminę centrum administracyjnego zapewniającego wspólną obsługę ekonomiczno-administracyjna prowadzonych przez gminę placówek wsparcia dziennego (jednak ten zapis utrudniać może sytuację w niektórych miastach, np. w Tychach, gdzie zmiana ta podniesie koszty funkcjonowania). Zniesiono także próg dotacji. Zmiana przepisu nie zobowiązuje już JST do zachowania procentowego udziału dotacji w wysokości 50%/70%, a jedynie zobowiązuje do poniesienia kosztów obsługi danego dofinansowania zadania w wysokości 1%. Ma to za zadanie ułatwić korzystanie z rządowych dotacji, zwiększyć możliwości dofinansowania. Okres, przez który mają być udzielane dotacje, będzie również przedłużony. Chociaż dotacje na dofinansowanie nowych zadań, to niewłaściwy sposób, doceniono fakt, że posłowie chcą poprawić możliwości i warunki ubiegania się o dotacje.

Reprezentanci miast członkowskich ZMP mówili o rozszerzaniu zakresu obowiązków gminnych i powiatowych struktur, które się tym zajmują, a także o podnoszeniu standardów wykonywania zadań, co zwiększy koszty po stronie samorządów. W dodatku nikt nie próbuje nawet określić skali tego wzrostu. – Musimy to oprotestować i domagać się zapewnienia systemu finansowania. Ze względu na to, że jest to zadanie własne, to dofinansowanie powinno być w dochodach własnych, a nie w formie dotacji – argumentował prezes ZMP, Ryszard Grobelny.

Sygnały dla rowerów

Pozytywną opinię otrzymał za to projekt rozporządzenia MliR oraz SW zmieniającego rozporządzenie w sprawie znaków i sygnałów drogowych. Dotyczy wprowadzenie świateł i śluz dla rowerów. Podkreślano, że jest to krok w dobrym kierunku, jednak powinien być zapisany dłuższy czas na realizację tych zadań (okres dostosowawczy dłuższy niż 14 dni, jak to zaproponowano w projekcie).

W kwestii Białej Księgi dotyczącej oceny efektywności funkcjonowania systemu zamówień publicznych w Polsce zgłoszono dwa postulaty: wpisanie procedury in-house do ustawy o zamówieniach publicznych oraz wprowadzenie w niej zmian w kryteriach cenowych i pozacenowych, na korzyść tych drugich.

Zasady, standardy i wskaźniki

Zarząd analizował także projekt o ustawy o dochodach JST, dotyczący „janosikowego”. Odnosi się on tylko do województw (na dwa lata ze względu na wyrok Trybunału Konstytucyjnego) i jest jednym z dwóch projektów, nad którym trwają obecnie prace. Członkowie Zarządu zwracali uwagę, że powinno się ustalać system wyrównawczy we wszystkich strukturach na raz. Regulacja ta powinna też opierać się na zasadach Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego, w szczególności na artykule 9, ustęp 4, który mówi, na czym powinien opierać się system wyrównawczy - ma on z jednej strony brać pod uwagę zróżnicowanie dochodów, ale z drugiej różnicowanie kosztów realizacji zadań. W nowelizacji tej ustawy jako jedyne kryterium zróżnicowania subwencji regionalnej proponuje się poziom bezrobocia. Oprócz tego, zróżnicowania wymagają wg projektu koszty realizacji zadań infrastrukturalnych, czyli dróg. Rozwiązaniem mają być tu dotacje w gestii MF. Uznano, że nie można się zgodzić na taki sposób myślenia. Projekt ten nie jest rozwiązaniem systemowym, a jedynie korektą arytmetyczną. System wyrównawczy powinien natomiast spełniać kryteria i tylko częściowo wyrównywać dochody.

System nie powinien zmieniać kolejności - gmina najbiedniejsza nie powinna po otrzymaniu subwencji wyrównawczej znaleźć się w środku stawki – podkreślał R. Grobelny. Ważne są reguły, które zastosowano w tym projekcie, bo istnieje duże prawdopodobieństwo, że projekt dotyczący gmin będzie zawierał podobne błędy. Dlatego w tej regulacji powinno wziąć się pod uwagę te aspekty, które różnicują dziś koszty funkcjonowania województw, a mianowicie: koszty przewozów pasażerskich i drogi. Powinno się ponadto domagać standaryzacji usług publicznych i zobiektywizowanych wskaźników.

Planowanie i rewitalizacja

Zarząd zajął również stanowisko ws. projektu kodeksu urbanistyczno-budowlanego. Komisja Kodyfikacyjna wykroczyła w swoich pracach poza zakres tematyczny prawa budowlanego i zajęła się też zagadnieniami z dziedziny planowania i zagospodarowania przestrzennego. Dokument, który powstał, miesza dwie różne zupełnie sfery – administrację architektoniczno-budowlaną (zajmuje się tym, czy budynek spełnia określone warunki) i planowanie zagospodarowania przestrzennego (dotyczy opisu założeń rozwoju danej miejscowości, jest to akt prawa miejscowego, który w poważny sposób wpływa na sprawy własnościowe). Członkowie Zarządu nie zgadzają się na to, aby w jedynym akcie prawnym znajdowały się obie materie, bo to nie jest wygodne szczególnie dla miast nie na prawach powiatu, które nie mają administracji architektoniczno-budowalnej, i jest merytorycznie wadliwe. Wątpliwości wobec tej regulacji budzi także zapis dotyczący zgody budowlanej, której mimo wcześniejszych zapewnień nie wydaje jednak wójt, a tak powinno być (pozwolenie na budowę natomiast administracja architektoniczno-budowlana). Wiele przepisów odpowiada jednak wcześniejszym postulatom ZMP (np. na terenie zabudowanym wystarczy, że będą obowiązywać lokalne przepisy urbanistyczne), choć niewystarczające są zmiany dotyczące renty planistycznej czy odszkodowań.

Kodeks ma osobny rozdział poświęcony urbanistycznym planom realizacyjnym wydawanym dla obszarów rewitalizowanych, które mają być wydawane w reżimie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, co usztywnia cały proces i stoi w sprzeczności z projektem ustawy o rewitalizacji przygotowanym przez ZMP i SZGiP, nad którym obecnie pracuje MIiR (Ministerstwo zapowiedziało już, że będzie osobna ustawa o rewitalizacji, a projektem wyjściowym ma być właśnie ten projekt). W opinii Zarządu ZMP, program rewitalizacji nie powinien być dokumentem planistycznym, tylko programem rozwoju w rozumieniu ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

W trakcie omawiania Założeń Narodowego Planu Rewitalizacji 2022, stwierdzono, że jest to konkretny program, bardzo przyjaźnie skonstruowany dla samorządów.. Zakłada wsparcie rządowe na poziomie 25 mld zł, ale jednocześnie nie przesądza niczego w sztywny sposób. Zarząd poparł działania zmierzające do uchwalenia ustawy o rewitalizacji oraz założenia NPR 2022. Wątpliwości dotyczyły jedynie powołania komitetu rewitalizacji, który zrzesza interesariuszy z obszaru rewitalizacji. Ustalono, że powinno być to rozwiązanie fakultatywne, a nie obligatoryjne.

Sprawy społeczne

Przyjęto stanowiska Komisji Polityki Społecznej ZMP w sprawie ustawy o zmianie niektórych ustaw dotyczących przekształceń własnościowych nieruchomości, konsultacji projektu założeń ustawy o poprawie warunków świadczenia usług przez jednostki samorządu terytorialnego oraz opinię w sprawie założeń nowelizacji przepisów regulujących funkcjonowanie rodzinnych domów pomocy.

Pierwsze stanowisko dotyczy poparcia dla projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw dotyczących przekształceń własnościowych nieruchomości (druk sejmowy nr 2134), który ma na celu przywrócenie najemcom mieszkań zakładowych utraconych w okresie transformacji ustrojowej praw do wykupu tych mieszkań na warunkach preferencyjnych gwarantowanych ustawowo. Drugie - wyraża zaniepokojenie Komisji Polityki Społecznej ZMP w związku z intensyfikacją prac związanych z przygotowaniem ustawy o poprawie warunków świadczenia usług przez jednostki samorządu terytorialnego i proponowanymi rozwiązaniami w projekcie założeń (szczegółowy opis struktur organizacyjnych). Komisja wyraziła stanowisko, że nie należy ustawowo narzucać szczegółowych rozwiązań organizacyjnych w samorządzie, a jedynie określić warunki brzegowe (sine qua non) zadań, jakie ma realizować JST. Proponowane rozwiązania ingerują zbyt daleko w ideę samorządności. Sprzeciw budzą m.in. propozycje dotyczące zmian nazw instytucji. Uznano, że konieczne przy wprowadzeniu tych zmian są konsultacje społeczne w środowisku i konsultacje międzyresortowe.

Opinia dotyczy natomiast szczegółowych uwag do projektu założeń nowelizacji przepisów regulujących funkcjonowania rodzinnych domów pomocy, takich jak np. sytuacji po likwidacji rodzinnego domu pomocy społeczne (uwzględnienie innych rozwiązań niż poszukiwanie miejsc w domu pomocy społecznej), częstotliwości udziału w zorganizowanych przez gminę wydarzeniach, pożyczek na dostosowanie budynku czy lokalu (wymagają zmian w ustawie o rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych).

Joanna Proniewicz
Rzecznik prasowy ZMP