Komunikat z posiedzenia Zarządu ZMP w Świdnicy

Podczas posiedzenia Zarządu ZMP w Świdnicy 9 czerwca br. w trakcie Kongresu Regionów dyskutowano na temat projektów o zmianie ustawy ustaw o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz projektu ustawy o zmianie ustawy o odpadach.

Kancelaria prawna Dr Krystian Ziemski & Partners przygotowała na zlecenie ZMP opinię prawną na temat trzech projektów ustaw: poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz o zmianie ustawy o własności lokali autorstwa Klubu Parlamentarnego Platformy Obywatelskiej (projekt PO), projektu tej samej ustawy autorstwa KP Sojuszu Lewicy Demokratycznej (projekt SLD) i projektu ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw autorstwa Komisji Środowiska Senatu RP (projekt senacki). Referowali ją w Świdnicy - dr Jędrzej Bujny oraz Maciej Kiełbus.

Zmiany nie tylko doraźne

Zdaniem prawników, nowy projekt PO dotyczy 38 artykułów (ponad 70 zmian redakcyjnych) ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach i nie zawiera wszystkich postulatów, które zostały wyrażone przez członków Związku w trakcie Zgromadzenia Ogólnego w Zabrzu. Pojawiły się w nim za to inne zmiany, które nie mają wcale charakteru pilnego (zawartość corocznej analizy) i mogą spokojnie poczekać do kolejnej nowelizacji, skoro ma ona dotyczyć kwestii związanych z finansowaniem systemu. Istnieje niebezpieczeństwo, że samorządy będą musiały w okresie przedwyborczym dwukrotnie nowelizować uchwały śmieciowe, raz w wyniku nowelizacji w lipcu czy sierpniu, drugi raz – w wyniku tej nowelizacji, która jest planowana przez Ministerstwo Środowiska. Oba projekty zarówno PO, jak i SLD zawierają błąd w uzasadnieniu, gdyż wskazują, że proponowane zmiany nie wpływają na obciążenie budżetów JST, co nie jest zgodne z prawdą (dodatkowe obowiązki, wyższe stawki).

Projekt PO doprecyzowuje wiele kwestii (np. spółdzielnie mieszkaniowe  mają być partnerem w systemie gospodarki odpadami komunalnymi czy sytuacji, gdy nieruchomość ma kilku właścicieli, właścicielem jest ten, który faktycznie włada daną nieruchomością). Jednak równocześnie usztywnia konstrukcję Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (tylko stacjonarne, wskazuje się, jakie frakcje mają być zbierane, a nie zmienia się przepisów dotyczących funkcjonowania systemu – potencjalne problemy z RIO) i nie uwzględnia sytuacji gmin małych oraz wiejskich o rozproszonej zabudowie. Zmiany dotyczą także selektywnej zbiórki odpadów, gminy będą musiały uwzględnić odbiór popiołów z palenisk domowych (nowa frakcja odpadów). Posłowie proponują również zmianę systemu pobierania opłat, w ten sposób, że stawką podstawową będzie stawka za odpady zbierane selektywnie (brak segregacji – stawka wyższa). Po pierwsze, w wielu przypadkach będzie to związane z koniecznością zmiany wzoru deklaracji, po drugie ta mała zmiana może mieć istotne znaczenie w kwestii orzecznictwa i sankcji administracyjnych.

Problemowa konstrukcja deklaracji

Ważnym postulatem ZMP była sprawa deklaracji „śmieciowych”, w których powinna być wyeliminowana stawka z formularza. Projekt PO proponuje wprowadzenie formy deklaracji „korekty z urzędu”, której celem jest skorygowanie uprzednio złożonej przez zobowiązanego deklaracji, co budzi wątpliwości dotyczące konstrukcji prawnej oraz wprowadza jednocześnie istotne ryzyko braku możliwości deklaratoryjnego wymiaru w drodze indywidualnej decyzji organu podatkowego. Jak sugerowali prawnicy, być może obecny system może okazać się łatwiejszy przy zmianie stawki niż ten zaproponowany w tej nowelizacji (wprowadzanie korekt, informowanie właścicieli o zmianie stawki, wydawanie decyzji w przypadku wprowadzenia sprzeciwu). Zaproponowana zmiana w kontekście stanowiska ZMP w Zabrzu rozwiązuje problem tylko połowicznie. To pierwszy przypadek takiego „hybrydowego” prawa podatkowego w Polsce (częściowo obywatel decyduje sam, a częściowo organ działa za niego), który będzie wdrożony, co rodzi wiele problemów praktycznych. Prezes ZMP, Ryszard Grobelny zaproponował, że może trzeba pójść krok dalej, czyli w kierunku większego zaufania do obywatela, i zwrócić się do niego o złożenie deklaracji z danymi fizycznymi, a dalej będzie funkcjonował model samoopodatkowania, czyli mieszkaniec sam wylicza sobie wysokość opłaty. Jeśli zrobi to źle, to będzie wszczęte wobec niego postępowanie. W przypadku zmiany stawki, obywatel płaci ogłoszoną kwotę.

Przeciwko ograniczaniu samodzielności JST

Podczas dyskusji wypowiedziano się przeciwko wyeliminowaniu mobilnych PSZOK-ów (to krok wstecz). Wątpliwości dotyczyły też zdefiniowania nowej frakcji (popiół) – może powinien być dłuższy okres vacatio legis na ten przepis, egzekucji opłat, limitowania ilości odpadów czy minimalnej częstotliwości odbioru odpadów (ograniczenie samodzielności JST) oraz usunięcia możliwości umorzenia kary za brak ogłoszenia przetargu. Rozmawiano również na temat zarządu związku komunalnego, który jest organem wykonawczym, kolegialnym. Zwrócono się o doprecyzowanie pojęć, aby rozwiązanie było praktyczne (organem wykonawczym powinien być np. przewodniczący związku). Akceptacji nie uzyskał projekt SLD, na który zasadniczy wpływ miało środowisko spółdzielni mieszkaniowych (każdy mieszkaniec ma oddzielnie składać deklarację, brak podziału na nieruchomości zamieszkałe i niezamieszkałe, ograniczenie funkcjonowania zakładów budżetowych). Ten projekt nie jest – co silnie akcentowano – ani w interesie gmin, ani mieszkańców, a jedynie w interesie spółdzielni.

Niebezpieczne zmiany

Reprezentanci miast członkowskich w Zarządzie ZMP odnieśli się też do projektu ustawy o zmianie ustawy o odpadach (Komisja Środowiska Senatu RP), który przewiduje obowiązek sporządzania przez zarządy województw planów inwestycyjnych dotyczących gospodarki odpadami komunalnymi, będących uzupełnieniem wojewódzkich planów gospodarki odpadami w zakresie planowania gospodarki odpadami komunalnymi na terenie województwa. Plany inwestycyjne powinny być uszczegółowieniem i uzupełnieniem wojewódzkich planów gospodarki odpadami, poprzez wskazanie instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, które powinny zostać wybudowane w województwie. Celem planów inwestycyjnych ma być wskazanie infrastruktury niezbędnej do osiągnięcia zgodności z unijnymi. Zwracano uwagę na to, że zaproponowane zmiany w systemie spowodują zignorowanie istniejącego dorobku w tych miejscach, w których on już powstał. To jest kolejna rewolucja, wprowadzana tym razem kuchennymi drzwiami. Na to, jaki system będzie obowiązywał, powinny wpływać względy ekonomiczne i społeczne.

Po raz kolejny podkreślono, że Zarząd akceptuje niezbędne zmiany doraźne, w ramach korekty, a zmiany systemowe powinno się robić w drugim etapie.

Pozytywne zmiany

Bez uwag zaopiniowano projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (senacki), który dostosowuje system prawa do postanowienia Trybunału Konstytucyjnego i przewiduje, że wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych będą otrzymane odszkodowania i zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady wynikają także z postanowień układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów. Dotychczas zwolnione były tylko te, które wynikają wprost z ustawy lub przepisów wykonawczych wydawanych na ich podstawie. Nie wniesiono zastrzeżeń do: rozporządzenia MZ zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego, rozporządzenia RM zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia warunków technicznych i organizacyjnych dla kwalifikowanych podmiotów świadczących usługi certyfikacyjne, a także rozporządzenia MG zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia szczegółowego trybu tworzenia i wydawania zaświadczenia certyfikacyjnego związanego z podpisem elektronicznym.

Pozytywną ocenę uzyskał również projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz innych ustaw (PO), który wprowadza do polskiego ustawodawstwa rozwiązania („wakacje ubezpieczeniowe”, zmiany w „kredycie podatkowym”), które w sposób efektywny zmniejszą obciążenia publicznoprawne dla przedsiębiorców rozpoczynających wykonywanie działalności gospodarczej, zachęcając w ten sposób absolwentów, osoby bezrobotne czy w wieku „50+” do takiej aktywności zawodowej.

Prekursorskie połączenie

W trakcie posiedzenia w Świdnicy Zarząd Związku Miast Polskich podjął także stanowisko w sprawie połączenia miasta Zielona Góra i gminy Zielona Góra w jedną jednostkę samorządu terytorialnego, tj. miasto na prawach powiatu (http://www.zmp.poznan.pl/zwiazekmp/portal/web/uploads/pub/pages/page_3/text_images/Stanowisko%20Zarz%C4%85du%20ZMP%20-%20Zielona%20G%C3%B3ra.doc). Zarząd, biorąc pod uwagę wyniki referendum lokalnego, uznaje za w pełni zasadny i popiera projekt zgodnego połączenia dwóch jednostek samorządu terytorialnego. W stanowisku czytamy: «Należy podkreślić, że w wyniku połączenia nastąpi likwidacja sztucznego podziału na miasto i „obwarzankową” gminę wiejską, która samodzielnie nie ma żadnej racji bytu. Problem ten dotyczy większej liczby sztucznie podzielonych miejskich obszarów funkcjonalnych. Zielona Góra, jako pierwsza w Polsce, zmierzyła się z tym problemem, który – rozwiązywany w tradycyjnym trybie – jest często blokowany w imię rozmaitych partykularyzmów. Tak wyraźne stanowisko samych mieszkańców nie powinno być zignorowane.» Połączenie miasta Zielona Góra i gminy Zielona Góra w jeden, większy i silniejszy samorząd stwarza większe perspektywy rozwoju samej wspólnocie mieszkańców, jak również wzmocni rolę i konkurencyjność całego regionu województwa lubuskiego, w który będzie funkcjonować nowe, umocnione i silne europejskie miasto na prawach powiatu.

Zdaniem Zarządu Związku Miast Polskich, zakończenie procesu połączeniowego i utworzenie nowej jednostki samorządu terytorialnego powinno nastąpić z dniem 1 stycznia 2015 r., mając na uwadze oszczędność i celowość wydatkowania środków publicznych oraz możliwość efektywniejszego pozyskania środków z Unii Europejskiej w perspektywie 2014-2020.

Joanna Proniewicz
Rzecznik prasowy ZMP