Łuków

INFORMACJE OGÓLNE:

Łuków to 30-tysięczne miasto zlokalizowane na pograniczu Mazowsza, Podlasia i Lubelszczyzny. Usytuowany jest na historycznej Ziemi Łukowskiej i geograficznej Równinie Łukowskiej. Jest największym ośrodkiem miejskim pomiędzy Lublinem, Siedlcami, Puławami i Białą Podlaską. Miasto zajmuje powierzchnię blisko 36 km2, a przez jego teren przebiega środkowy równoleżnik terytorium Polski. Przez Łuków przepływa rzeka Krzna Południowa, a przez jego północne krańce Krzna Północna. Rzeki te stanowią największy lewy dopływ Bugu.

Przez miasto przebiegają dwie drogi krajowe: nr 63 i 76 oraz kilka dróg wojewódzkich wiodących do innych miejscowości w regionie. Dodatkowym atutem położenia geograficznego Łukowa jest planowana budowa Autostrady A2, która w niedługiej przyszłości przebiegać będzie w niewielkiej odległości od miasta. Miasto zajmuje powierzchnię blisko 36 km2, a przez jego teren przebiega środkowy równoleżnik terytorium Polski. Przez Łuków przepływa rzeka Krzna Południowa, a przez jego północne krańce Krzna Północna. Rzeki te stanowią największy lewy dopływ Bugu.

Łuków jest też ważnym kolejowym węzłem komunikacyjnym. Przez miasto przebiega transeuropejska magistrala kolejowa Lizbona - Moskwa, a z lokalnego dworca dostać się można pociągiem do wielu znaczących miast w kraju i w Europie. Ponadto w przeciągu dwóch godzin jazdy od Łukowa, skorzystać można z portów lotniczych: Lotniska Chopina w Warszawie (WAW, 120 km od Łukowa), Portu lotniczego Lublin (LUZ, 100 km od Łukowa), Portu lotniczego Warszawa-Modlin (WMI, 150 km od Łukowa).

NAZWA I HERB MIASTA:

Nazwa Łuków związana jest najprawdopodobniej z topografią ternu i pochodzi od prasłowiańskiego słowa łęg (ług, łuk) oznaczającego teren bagnisty, nizinny, trudno dostępny. Niektórzy historycy i językoznawcy sugerowali w przeszłości, że nazwa miasta może być związana z używaną w średniowieczu bronią o nazwie łuk, jednak dokładniejsze badania nie potwierdziły tezy, jakoby w mieście wytwarzane były łuki. Źródła nie potwierdzają również hipotezy, że nazwa Łuków wywodzi się od Łuka, czy Łukasza, ewentualnego właściciela miejscowości. Faktem jest natomiast duży wiek miasta, ponieważ od lat Łuków zapisywano jednolicie: Lucow, Lucov, Lukow, Lukov.

W herbie miasta widnieje stojący na dwóch łapach niedźwiedź, którego według legendy napotkał w podróży jeden z władców piastowskich. Zwierzę o czarnej maści przedstawione zostało na tle czerwonej tarczy, a nad głową niedźwiedzia widnieje korona symbolizująca, iż Łuków był w przeszłości miastem królewskim.

HISTORIA MIASTA:

Łuków to jedno ze starszych miast w Polsce, aczkolwiek przebadane dotychczas źródła historyczne nie precyzują dokładnie daty jego powstania. Miasto założył prawdopodobnie w drugiej połowie XII lub na początku XIII wieku któryś z książąt piastowskich panujących w dzielnicy krakowskiej. Umowną datą powstania miasta uznawany jest jednak rok 1233, z którego pochodzi pierwsza wzmianka historyczna o istniejącej już kasztelanii łukowskiej.

Miasto położone na pograniczu wśród bagien i lasów od początku swojego istnienia stanowiło ważny punkt strategiczny i zabezpieczało granice Polski przed nieustannymi najazdami Jaćwingów, Litwinów i Tatarów. W celach obronnych 1250 r. książę Bolesław V Wstydliwy sprowadził tu rycerski zakon Templariuszy. Miał też w planach osadzenie w Łukowie biskupstwa. W 1369 r. król Kazimierz Wielki nadał prawo wolnego miasta i obdarował jego mieszkańców gruntami, a w 1403 r. król Władysław Jagiełło nadał miastu prawa magdeburskie. Do Łukowa na słynne jarmarki zjeżdżali się kupcy z odległych miast Korony i Litwy, a nawet z zagranicy. Stąd też biegły też szlaki handlowe na Mazowsze, Litwę, na południe Małopolski i na Ruś. O znaczeniu Łukowa świadczy też fakt uzyskania w 1526 r. prawa wysyłania swojego posła na Sejm, co było „zarezerwowane” tylko dla liczących się w kraju miejscowości.

W XVII wieku do Łukowa sprowadzono zakony bernardynów i pijarów, którzy rozwinęli szkolnictwo i gospodarkę miasta. Po rozbiorach Łuków znalazł się w granicach zaboru austriackiego, a po roku 1815 miasto włączono do Królestwa Polskiego. Równolegle w okolicy funkcjonował silny ruch niepodległościowy, a łukowianie brali aktywny udział w powstaniach. W XIX w. działał tu Związek Patriotyczny prowadzony przez młodzież łukowsko-warszawską z Karolem Levittoux na czele, a do wiosny 1865 r. w okolicy działała grupa ostatnich powstańców z ks. gen. Stanisławem Brzóską i jego adiutantem Franciszkiem Wilczyńskim.

Na początku XX w. przez miasto przeszła fala niepokojów rewolucyjnych i walk o szkołę polską. Podczas niemieckiej okupacji towarzyszącej I wojnie światowej w mieście funkcjonowały Łukowska Rada Powiatowa oraz Rada Miejska, nie posiadające żadnego odpowiednika w całym byłym Królestwie Polskim. Utworzona wówczas Łukowska Milicja Powiatowa była jedyną polską formacją na terenie trzech zaborów. W mieście przebywał też Eugeniusz Kwiatkowski, późniejszy „budowniczy” II RP. Podczas wojny polsko-bolszewickiej miasto zostało na kilka dni zajęte przez sowietów, a czasie II wojny światowej Łuków doznał poważnych zniszczeń, głównie za sprawą nalotów niemieckiej Luftwaffe. Największe zniszczenia odnotowano jednak pod koniec wojny w lipcu 1944 r., kiedy po bombardowaniu zrównane z ziemią zostało około 80% powierzchni miasta.

W mieście w czasie wojny funkcjonowało getto, w którym umieszczono mieszkających tu Żydów, a także osoby tej narodowości z kraju i z zagranicy. Równolegle w Łukowie i w okolicy w czasie wojny oraz po jej zakończeniu funkcjonował zorganizowany ruch partyzancki: m.in. Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa, Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość i Narodowe Siły Zbrojne. Członkowie tych organizacji prowadzili walkę przeciwko członkom NKWD i funkcjonariuszom Urzędu Bezpieczeństwa.

W okresie Polski Ludowej w Łukowie zaczęły powstawać osiedla mieszkaniowe, budynki użyteczności publicznej i zakłady przemysłowe. Część tych ostatnich nie przetrwała zmian ustrojowych po 1989 roku. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku, a także w okresie przedakcesyjnym, miasto zaczęło korzystać ze środków europejskich, realizując poszczególne inwestycje. Dziś Łuków jest największym ośrodkiem miejskim pomiędzy Lublinem, Siedlcami, Puławami i Białą Podlaską. Mieszka tu około 30 tys. osób. W Łukowie na dzień dzisiejszy prężnie działają przedsiębiorstwa, a samorząd nieustannie poszerza swoją ofertę inwestycyjną. Z Łukowa pochodzą m.in. znani sportowcy i społecznicy. Władze miasta oprócz dbałości o rozwój potencjału ludzkiego, rozbudowują infrastrukturę drogową i techniczną. Dla chcących się osiedlić w Łukowie ułatwieniem w wychowaniu i wykształceniu dzieci jest dobrze rozwinięta sieć szkół, nowoczesne i dobrze wyposażone placówki oświatowe, sale gimnastyczne, boiska sportowe oraz liczne place zabaw. Miasto, podobnie jak powiat łukowski w 2019 roku poszczycić się mogło jednym z najniższych wskaźników bezrobocia w całym województwie lubelskim.

ZABYTKI W MIEŚCIE:

1. Zespół klasztorny Bernardynów z II poł. XVIII wieku z murowanym, barokowym kościołem parafialnym pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
2. Zespół klasztorny Pijarów z XVIII i XIX wieku z późnobarokową kolegiatą, kolegium i klasztornymi zabudowaniami według projektu Antoniego Solariego, aktualnie siedziba parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Łukowie 
3. Budynek dworca kolejowego z XIX w.
4. Konwikt Szaniawskich z XVIII w. - obecnie siedziba Muzeum Regionalnego
5. Budynek dawnej Kasy Skarbowej (Plac Narutowicza 3)

MIEJSCA PAMIĘCI:

1. Cmentarz Wojenny z okresu I wojny światowej (ul. Strzelnicza)
2. Zabytkowe nagrobki na cmentarzu parafialnym św. Rocha oraz drewniany kościół pw. św. Rocha z 1838 roku, murowana dzwonnica z I poł. XIX wieku
3. Pomnik Henryka Sienkiewicza
4. Pomnik Pamięci Powstańców z 1863 r. (Plac Narutowicza)
5. „Mówiące kamienie” w parku miejskim
6. Obelisk upamiętniający Żydów Łukowa (skwer przy fontannie, ul. Zdanowskiego)
7. Pomnik harcerzy Szarych Szeregów (zbieg ulic. Kondrackiego, Okrzei, Zakolejnej)

MUZEA:

1. Muzeum Regionalne w Łukowie - posiada stałą ekspozycję prezentującą amonity z tutejszych unikalnych na skalę europejską jurajskich kier lodowcowych. Gromadzone są tu również eksponaty etnograficzne, geologiczne oraz przedmioty związane z historią Łukowa i jego okolic.
2. Muzeum Oręża i Techniki Użytkowej im. ks. gen. Stanisława Brzóski - muzeum zlokalizowane przy ul. Farfak posiada eksponaty z okresu XX w. w tym wojen światowych.

ATRAKCJE TURYSTYCZNE, MIEJSCA WARTE ODWIEDZENIA:

1. Kompleks rekreacyjny „Zimna Woda” - sięgający historią lat 70. XX w., zmodernizowany w ostatnim czasie kompleks rekreacyjno-wypoczynkowy nad zalewem o takiej samej nazwie, ze strzeżonym kąpieliskiem, punktami widokowymi, drewnianym pomostem i miejscami do wędkarstwa. Miejsce dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych z 2-klometrową ścieżką pieszo-rowerową i wypożyczalnią sprzętu wodnego (kajaki, rowery wodne). Docelowo nad obiektem powstać mają nowe miejsca rekreacji dla mieszkańców i osób przyjezdnych (m.in. boiska do gier zespołowych i wyciąg nart wodnych).
2. Letnia pływalnia „Delfin” przy ul. Browarnej 63 - unikatowa w skali regionu pływalnia z atrakcjami wodnymi, zjeżdżalniami, boiskami do gier zespołowych, miejscami do wypoczynku dla osób w różnym wieku
3. Kryta pływalnia „Delfinek” z sauną (ul. Siedlecka 56)
4. Boiska treningowe i bulwar nad Krzną - boiska do gry w piłkę nożną, korty tenisowe, bulwar spacerowo-rowerowy
5. Ławeczka Henryka Sienkiewicza - Plac Solidarności i Wolności
6. Łukowski Ośrodek Kultury i Kino Łuków (ul. kard. Stefana Wyszyńskiego 22)
7. Miejska Biblioteka Publiczna im. Henryka Sienkiewicza w Łukowie (ul. kard. Stefana Wyszyńskiego 24)
8. Park miejski przy ul. Warszawskiej - ze zlokalizowanymi m.in.: placami zabaw, amfiteatrem, skate parkiem, siłownią zewnętrzną

Miasto Łuków

• www.lukow.pl
• www.facebook.com/um.lukow