Komunikat z posiedzenia Zarządu ZMP w Poznaniu
Podczas posiedzenia Zarządu ZMP, które odbyło się w Poznaniu 17 lutego br. podjęto stanowiska na temat: systemu wyrównawczego dochodów JST oraz zintegrowanych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
W stanowisku w sprawie systemu wyrównawczego dochodów („janosikowe”) uznano, że system taki jest niezbędny w Polsce, jednak obecnie funkcjonujący wymaga korekty, która powinna być oparta na wynikach rzetelnej analizy danych o finansach gmin, powiatów i województw. System wyrównawczy został skonstruowany w warunkach roku 2003, z uwzględnieniem ówczesnej wydajności podatków PIT i CIT. Tymczasem dokonano istotnych zmian w podatku PIT, które znacznie zmniejszyły jego wydajność, a światowe procesy gospodarcze spowodowały zmniejszenie wydajności podatku CIT. Dodatkowo system jest zniekształcony przez dwuletnie opóźnienie jego obliczania, co przy obecnej dynamice zmian w gospodarce wypacza jego działanie. W stanowisku, opierając się na danych, zaznaczono, że wzrost wpłat „janosikowego” jest szybszy niż wzrost dochodów, a zwłaszcza dochodów własnych JST. Efekt „spóźnienia” powoduje dodatkowo, że największy wzrost wpłat nastąpił w latach wyraźnego spadku dochodów własnych, który najbardziej dotknął największych płatników „janosikowego”: Warszawę i Mazowsze. System wyrównawczy działa też zbyt głęboko, to znaczy nie tylko spłaszcza występujące w dochodach własnych różnice, ale je odwraca, co na pewno nie było intencją ustawodawcy przy uchwalaniu ustawy
Modyfikacja systemu powinna korygować zróżnicowanie dochodów JST i równocześnie uwzględniać różnice w kosztach realizacji zadań gmin, miast, powiatów i województw. System musi być sprawiedliwy - dziś korzystają z niego m.in. bardzo zamożne jednostki.
Członkowie Zarządu nie wyrazili poparcia dla obywatelskiego projektu zmian w systemie wyrównawczym, gdyż proponowane rozwiązania nie są oparte na wyliczeniach i zakładają powstanie z wpłat swoistego funduszu celowego, którego dysponowanie miałoby charakter uznaniowy. To powoduje całkowite wypaczenie sensu systemu wyrównawczego, który powinien obiektywnie i automatycznie korygować systemowe zróżnicowanie JST (obcinać „kominy” i wypełniać niedobory). Zaapelowano o pilne przeprowadzenie rzetelnej analizy funkcjonowania mechanizmów wyrównawczych w zmienionych warunkach prawnych (PIT) i gospodarczych (CIT).
Drugim ważnym tematem posiedzenie była tzw. reguła wydatkowa. Ryszard Grobelny, prezes Związku, przedstawił informację z posiedzenia Zespołu ds. systemu finansów KWRiST 16 lutego br., na którym doszło do zbliżenia stanowisk ws. poziomu deficytu sektora samorządowego. Zgodnie z ustaleniami, w roku 2012 deficyt sektora samorządowego wynosiłby tyle, ile samorządy zaplanowały, czyli 10,5 mld. zł. W kolejnych latach byłby zmniejszany: do 10 mld. zł w 2013 r. oraz 9 mld. zł w 2014 r. W roku 2015 osiągnąłby wartość 0,5% PKB. W 2013 r. jest planowane 2 mld. zł nadwyżki, a w 2014 r. – 4 mld. zł, dlatego, zdaniem prezydenta Poznania, deficyt raczej nie wystąpi, a jeśli w ogóle to bardzo niewielki, więc wydaje się, że nie trzeba go w ogóle ograniczać. Istotną uzgodnioną kwestią było również niebranie pod uwagę po 2012 r. w deficycie realizacji zobowiązań ZOZ-ów, które zostały przekształcone w spółki prawa handlowego. Każdą zmianę w Wieloletnich Prognozach Finansowych trzeba będzie przekazywać do RIO, a każda zmiana deficytu będzie musiała być uzasadniona w uchwale gminy. Problemem jest wciąż: limit 60%, dopisanie prawa do łączenia szkół tego samego typu oraz sprawa odpłatności za przedszkola niepubliczne. Propozycja ZMP dotyczy wydłużenia z 3 do 5 lat okresu do obliczania średniej nadwyżki operacyjnej. Zarząd postanowił wystąpić do MF o informację, ile obecnie samorządów jest zagrożonych niewypełnieniem art. 243 ustawy o finansach publicznych. Członkowie Zarządu wyrazili także sprzeciw wobec propozycji stałego ograniczenia deficytu (0,5% PKB) jako zapisu niekonstytucyjnego i niezgodnego z traktatem z Maastricht. Ograniczenie dotyczy bowiem tylko JST - jednego podsektora finansów publicznych.
Reprezentanci miast przyjęli stanowisko w sprawie zintegrowanych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w którym przedłożono rządowi RP wzięcie pod uwagę, przy formułowaniu stanowiska Polski na temat polityki miejskiej, ważnych z punktu widzenia miast kwestii. Zaproponowano, aby liczba miast - uczestników platformy, szczególnie dla dużych państw jak nasz kraj, nie była ograniczona tylko do 20 obszarów funkcjonalnych, a liczba mieszkańców nie stanowiła istotnego kryterium wyboru. Wystosowano postulat przyjęcia rządowego programu operacyjnego, którego partnerem mogłyby być bezpośrednio wybrane miasta. Doświadczenia obecnego okresu programowania wskazują, że w każdym z 16 regionalnych programów operacyjnych przyjęto zupełnie różne podejście do problematyki obszarów miejskich, a w kilku RPO całkowicie ją zignorowano.
Zarząd negatywnie zaopiniował autopoprawkę do projektu PiS o zmianie ustawy o systemie oświaty, a także projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (Ruch Palikota). Taką samą opinię uzyskał projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym (PiS), który wprowadza obligatoryjne diety dla sołtysów. Zwracano uwagę, że obecnie wiele gmin wypłaca je dobrowolnie, a narzucenie obowiązku dla wszystkich powinno wiązać się ze wskazaniem źródła ich finansowania. Nie zaakceptowano projektu ustawy o zmianie ustawy o partiach politycznych oraz ustawy o PIT (Ruch Palikota), ze względu na to, że wprowadzone zapisy obniżają wpływy z PIT-u.
Skrytykowano również inicjatywę poselską dotyczącą korytarzy przesyłowych. Dyrektor Biura ZMP, Andrzej Porawski podkreślił, że ta kolejna spec ustawa wyjmuje praktycznie korytarze przesyłowe z procedury planowania przestrzennego i całkowicie spod kontroli gmin. - Nie wolno robić kolejnej spec ustawy, kiedy nie mamy do czynienia z sytuacją specjalną. Kiedy nie ma planu, niech to będzie decyzja lokalizacyjna, jeśli jest, to musi być jego zmiana – mówił dyrektor. Członkowie Zarządu zaproponowali wprowadzenie uproszczonej procedury zmiany planu dla korytarzy przesyłowych.
Pozytywną opinię wyrażano na temat projektu ustawa o odpadach Ministerstwa Środowiska, do którego zgłoszono drobne poprawki. Bez uwag przyjęto rozporządzenie w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu masy tych odpadów oraz rozporządzenie w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. W kwestii rozporządzenia w sprawie rozkładów jazdy zaznaczano, że zapisy tej regulacji rodzą skutki finansowe po stronie samorządu.
W trakcie Zarządu, analizując propozycję Konwentu Wójtów, Burmistrzów, Starostów i Prezydentów Regionu Jeleniogórskiego dotyczącą ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (rozpoczęcie prac nad nowelizacją ustawy oraz przedłużenie terminu jej wdrożenia do końca 2020 r.), Prezes ZMP zwrócił się do przedstawicieli miast, obecnych na spotkaniu, o dostarczenie uwag dotyczących tych postulatów. Zastrzeżenia samorządowców z byłego województwa jeleniogórskiego budzą taki zapisy jak np.: przetarg jako jedyna dopuszczalna forma wyłonienia podmiotu świadczącego usługi w zakresie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, konieczność przekazywania zmieszanych odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania wyłącznie do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych czy wprowadzenie systemu sankcji przy jednoczesnym ograniczeniu sposobu wykonania przez gminę i pozbawieniu jej możliwości wykorzystania dotychczasowych rozwiązań organizacyjnych. Prezydent Poznania przyznał, że ustawa ta faktycznie jest trudna, jej wdrożenie może burzyć cały dotychczasowy system, a mieszkańcy będą musieli zapłacić więcej - co najmniej o 23%. Dlatego Zarząd postanowił monitorować na bieżąco jej wdrażanie.
W trakcie posiedzenia w Poznaniu przyjęto projekt sprawozdania Zarządu z działalności Związku w 2011 r., projekt sprawozdania z wykonania budżetu w 2011 r., projekt budżetu na 2012 r., omówiono opinię Komisji Rewizyjnej z wykonania budżetu w 2011 r. i projekt programu działania Związku na rok 2012.
W poczet miast członkowskich ZMP przyjęto Sianów.
Joanna Proniewicz
rzecznik prasowy ZMP
