Z prac Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego
Skarga do premiera
Posiedzenie Komisji Wspólnej z 30 stycznia br. w rozpoczęło się minutą ciszy, aby uczcić pamięć zmarłego 13 stycznia profesora Michała Kuleszy – „człowieka dla nas bardzo ważnego, naszego przyjaciela, człowieka, który w pełni był oddany administracji publicznej; do którego zawsze można się było zwrócić z pytaniem i nigdy nie zdarzyło nam się, żebyśmy nie uzyskali odpowiedzi, która by nas satysfakcjonowała. Sądzę, że właśnie na tej Sali jest miejsce szczególne, aby dorobek, który pozostał po naszym przyjacielu – Michale Kuleszy był kontynuowany, aby każda ze stron pamiętała o tym, że administracja publiczna jest jedna i wykonujemy wspólnie zadania.” – powiedział Mariusz Poznański, współprzewodniczący Komisji ze strony samorządowej.
Poprzedniego dnia, na roboczym posiedzeniu samorządowców przygotowującym do spotkania z partnerami z rządu padła propozycja, by pamięć profesora Kuleszy uczcić nagrodą jego imienia, która przyznawana byłaby młodym, energicznym pracownikom samorządowym, „którym chce się zmieniać świat na lepsze”. Ponieważ wszyscy zgodzili się na tę propozycję, teraz rozpoczną się prace nad określeniem szczegółowych warunków jej przyznawania.
Skarga do premiera
Samorządowcy zdecydowali się złożyć do premiera skargę na ministrów: sprawiedliwości, zdrowia oraz transportu, budownictwa i gospodarki morskiej zarzucając im naruszenie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 maja 2005 roku o Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego (który mówi o przedstawianiu Komisji Wspólnej do zaopiniowania projektów dokumentów wraz z prognozą ich skutków finansowych) i lekceważenie partnerów samorządowych. Jako uzasadnienie przytoczyli fakty z ostatnich kilku miesięcy: nieprzekazywanie projektów do konsultacji (minister sprawiedliwości nie przesłał projektu rozporządzenia w sprawie zniesienia niektórych sądów rejonowych), podpisywanie rozporządzeń przed wydaniem opinii przez Komisję (minister zdrowia) lub przekazywanie podpisanych już rozporządzeń do konsultacji bez zaznaczenia tego faktu (minister transportu, budownictwa i gospodarki morskiej). „Opisane powyżej sytuacje wyraźnie wskazują na lekceważenie roli samorządu terytorialnego i pozbawianie go wynikającej z przepisów prawa możliwości opiniowania rządowych projektów aktów normatywnych wpływających na jego działania.” - czytamy w uzasadnieniu. Samorządowcy liczą, że premier zdyscyplinuje swoich podwładnych i ukróci opisane w skardze działania, na które samorządowcy skarżą się od lat.
Kwestie niezałatwione
Tradycyjnie już, przed rozpoczęciem realizowania porządku obrad, przewodniczący strony samorządowej przywołał sprawy, które nie zostały załatwione na poprzednim posiedzeniu. Tym razem były to m.in. kryteria podziału tzw. rezerwy drogowej. Pomimo że ministerstwo finansów nie wzięło pod uwagę stanowiska samorządowców, przeciwnego premiowaniu tych JST, które jeszcze nie korzystały z rezerwy, Zespół ds. Infrastruktury zdecydował się przyjąć propozycję strony rządowej, by nie opóźniać prac. Marek Wójcik, przedstawiciel ZPP zgłosił też wniosek, aby kryteria na 2014 rok ustalić najpóźniej w połowie tego roku tak, żeby dać jak najwięcej czasu samorządom na przygotowanie bardzo obszernej i czasochłonnej dokumentacji technicznej, dotyczącej projektów drogowych.
Udało się też w ciągu ostatniego miesiąca uzgodnić projekty: Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego oraz Strategii dla Rozwoju Polski Południowej do roku 2020, a także projekt rozporządzenia MRR w sprawie udzielania przez PARP pomocy finansowej na wspieranie tworzenia i rozwoju gospodarki elektronicznej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.
Z kolei projekty ministra zdrowia w sprawie wykonywania prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych oraz nowelizacji rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej – jeszcze są przygotowywane i dopiero po wypracowaniu wersji ostatecznej zostaną przesłane na Zespół ds. Ochrony Zdrowia do zaopiniowania (w obu przypadkach zespół wydaje opinię wiążącą).
In house po raz kolejny
W spornej sprawie zamówień in house minister środowiska – zgodnie z ustaleniem – przesłał pismo wyjaśniające stanowisko resortu, pozbawiające prawa zlecania przez gminy własnym spółkom zadań z zakresu zagospodarowania odpadów przez przetargu. „Przyjęliśmy to stanowisko do wiadomości, natomiast strona samorządowa podtrzymuje swoje niezadowolenie z tego, że nie może stosować zamówień in house, a wyłożyły wiele pieniędzy w swoje mienie komunalne. My wiemy, że decyzje sejmu są niekorzystne dla samorządowców, ale mamy prawo wyrażać swoje niezadowolenie, tym bardziej że w przetargach na Dolnym Śląsku będą mogły uczestniczyć także komunalne firmy niemieckie.” - powiedział wójt Mariusz Poznański i dodał, że negatywne stanowisko musi pozostać, gdyż wyrazili je samorządowcy z całej Polski. Tym bardziej, że minister środowiska przyznał, iż to nie Unia Europejska – jak pierwotnie tłumaczył – zakazuje stosowania procedury in house, lecz jest to nasze, polskie uregulowanie. Samorządowcy nie podzielają również poglądu, że regulacja prawna dopuszczająca tryb in house może narazić rząd na roszczenia firm prywatnych, działających na rynku śmieciowym.
Z tym ostatnim argumentem polemizował Stanisław Gawłowski, wiceminister środowiska. Stwierdził, że przez ostatnie 20 lat to samorządy prywatyzowały rynek usług w tym zakresie i doprowadziły do tego, że 60% tego rynku jest w rękach przedsiębiorców prywatnych. „Wprowadzenie zapisu, który będzie eliminował te firmy wygenerowane przez samorządy z rynku, może doprowadzić do odpowiedzialności Skarbu Państwa, który musiałby wypłacać odszkodowania. My tej odpowiedzialności na siebie przyjąć nie możemy.” – tłumaczył. Wiceminister administracji i cyfryzacji, Magdalena Młochowska (która współprowadziła obrady, zastępując przebywającego na urlopie ministra Michała Boniego) dodała, że na spotkaniu z przedstawicielami korporacji samorządowych premier Donald Tusk wyraźnie zaznaczył, że w tej chwili przepisy nie będą zmieniane, natomiast po kilku miesiącach ich obowiązywania na Komisji Wspólnej zostanie dokonany przegląd, jak one działają i czy ewentualnie jest potrzeba wprowadzania zmian.
Ustawa „przedszkolna” przepychana kolanem
W porządku obrad znalazł się po raz kolejny projekt ustawy tzw. przedszkolnej i okazało się, że minister edukacji oczekuje opinii już w tym miesiącu, chociaż powołany przez KWRiST zespół roboczy dopiero w styczniu rozpoczął prace, a na Zespole ds. Edukacji, Kultury i Sportu dyskusja nad zapisami projektu trwała kilka godzin. Samorządowcy spodziewali się, że MEN najpierw odpowie na liczne uwagi i wątpliwości zgłoszone podczas tego spotkania. Sprawa ta wywołała poruszenie, tym bardziej, że w porządku obrad projekt znalazł się z adnotacją, że samorządowcy mają przekazać wspólne stanowisko dotyczące tylko jednej, szczegółowej kwestii - rozliczania kosztów za dzieci uczęszczające do przedszkola w sąsiedniej gminie. Wiceminister edukacji, Maciej Jakubowski chciał potwierdzenia, że gminy będą rozliczały koszty według stawek w gminie, w której dziecko jest w przedszkolu, a nie w której mieszka. I takie potwierdzenie usłyszał. Powiedział jednak, że dłużej na opinię samorządowców wobec całego projektu nie może czekać, zwłaszcza że 30-dniowy okres na jej wydanie już dawno minął. Uważał też (po posiedzeniu Zespołu), że samorządowcy skłaniają się do opinii pozytywnej, z zastrzeżeniem, że woleliby, aby pieniądze były przekazywane subwencją, a nie dotacją. „Miałem wrażenie, że skłaniają się państwo do opinii pozytywnej z zastrzeżeniami. My dłużej nie możemy czekać, bo zmiany mają wejść od września.” Ostatecznie ustalono, że – ponieważ nie ma ostatecznego stanowiska strony samorządowej – do środy 6 lutego samorządowcy prześlą swoją opinię do całego projektu, który następnego dnia ma być omawiany przez Komitet Stały Rady Ministrów.
Ocena sytuacji samorządów lokalnych
W części debat systemowych wiceminister Magdalena Młochowska przedstawiła raport dotyczący „Oceny sytuacji samorządów lokalnych” (raport zamieszczamy obok). Podstawowym wnioskiem z analizy sytuacji JST jest konieczność wprowadzenia większej swobody w realizacji zadań przez samorządy. Dlatego też w przygotowywanym projekcie założeń ustawy o poprawie warunków świadczenia usług przez JST - który w lutym trafi pod obrady zespołów roboczych, a potem samej Komisji Wspólnej - są propozycje mające zwiększyć samodzielność i uelastycznić zasady działania JST. Ma to zostać osiągnięte np. przez wprowadzenie możliwości: tworzenia centrów usług wspólnych; powierzenia wyspecjalizowanej jednostce zadań głównego księgowego (dziś każda jednostka musi zatrudniać swojego); w pomocy społecznej umożliwienie realizowania zadań przez urząd gminy (a nie ośrodek pomocy społecznej) czy umożliwienie organizowania działalności kulturalnej dodatkowo w formie samorządowej jednostki budżetowej. Nowością w podejściu resortu jest to, że żadne z proponowanych rozwiązań nie będzie samorządom narzucone, lecz tylko proponowane: „To jest państwa decyzja, państwo będą sobie wybierać formę realizacji zadania i decydować, jaka forma jest dla państwa najlepsza.” – mówiła Młochowska. Zapisy ustawy mają też zachęcać małe i słabe finansowo JST do łączenia się w większe organizmy, dzięki czemu będą one mogły taniej i wydajniej realizować swoje zadania – z wyliczeń wynika, że usługi realizowane przez małe gminy i powiaty są średnio o 20% droższe, głównie ze względu na koszty administracyjne. Również sytuacja demograficzna tych jednostek jest trudniejsza, gdyż analizy wskazują, że tam właśnie następuje szybciej niż gdzie indziej proces wyludniania, migracji ludności do większych miast.
Ustawa ma też dać możliwość tworzenia związków powiatowo-gminnych, co usprawni współpracę na obszarach metropolitalnych. Według wyliczeń ministerstwa administracji i cyfryzacji, oszczędności wynikające ze zmiany przepisów mogą przynieść samorządom nawet do 1 mld zł.
Dziękując za przedstawienie prezentacji i zachęcając kolegów do wnikliwego przyjrzenia się projektowi, Mariusz Poznański, współprzewodniczący KWRiST zaznaczył, że zaletą ich jest dobrowolność korzystania z zapisów. „Jednak jako samorządowca zabolało mnie, że pani minister pokazuje nam, gdzie możemy zaoszczędzić miliard złotych – państwo wiecie lepiej, gdzie samorząd może robić oszczędności. My raczej oczekujemy zmian w ustawie o finansach publicznych, zmian w ograniczeniu możliwości zadłużania się samorządów. Te prace powinny trwać równolegle. Na pewno do tego wrócimy.” – skomentował Poznański. Minister Młochowska przypomniała, że tej kwestii poświęcone będzie w całości kolejne spotkanie z premierem, które zostało zaplanowane na 20 marca br.
Uzgodnione projekty
Komisja Wspólna zaopiniowała 20 projektów aktów prawnych, z czego 14 projektów uzgodniła, m.in. projekt rozporządzenia w sprawie wymaganego zakresu planów zagospodarowania przestrzennego polskich obszarów morskich; projekt nowelizacji w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie; projekt nowelizacji rozporządzenia ministra finansów w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych. Aż 6 rozporządzeń zostało wydanych bez czekania na opinię Komisji, a 4 – zostały skierowane ponownie na zespoły robocze z upoważnieniem do wydania ostatecznej opinii. Tak było w przypadku opiniowanych w trybie obiegowym przez Zespół ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli projektów: ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej oraz ustawy o utworzeniu wojewódzkich centrów usług wspólnych. Ze względu na pilność tych projektów Zespół zbierze się już 6 lutego br., by wydać wiążącą opinię.
Dwa projekty ponownie trafią na Zespół ds. Infrastruktury, który ma upoważnienie do wydania opinii wiążącej: w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym (województwa samorządowe obawiają się, że inwestycje, które nie znajdą się w rozporządzeniu, nie będą realizowane) oraz projekt uchwały w sprawie zatwierdzenia Programu rzeczowo-finansowego wykorzystania środków Funduszu Kolejowego w 2013 r.
Rozporządzenia wydane
Zdjęte z porządku obrad zostały podpisane już rozporządzenia ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej (o których była mowa w skardze do premiera) w sprawie uzyskania uprawnień przez instruktorów i wykładowców, opłat oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach; w sprawie kontroli ośrodków szkolenia kierowców oraz w sprawie sposobu tworzenia i nadawania numeru ewidencyjnego ośrodka szkolenia kierowców. W punkcie dotyczącym spraw różnych znalazły się też rozporządzenia, wydane przez ministra zdrowia.
„Trzynastki” po raz kolejny
Po raz trzeci już wrócił, przygotowany przez Rządowe Centrum Legislacji projekt ustawy o tzw. trzynastkach dla pracowników sfery budżetowej, który wyłącza kobiety przebywające na urlopie macierzyńskim z zasady, że aby nabyć prawo do tzw. trzynastki, muszą przepracować co najmniej 6 miesięcy w roku. I choć RCL ponownie wyjaśnia, że projekt jest realizacją wyroku Trybunału Konstytucyjnego – dla JST wypłata tych wynagrodzeń zrodzi nowe koszty, na które nie przekazano pieniędzy. Strona samorządowa konsekwentnie więc odmawia zaopiniowania projektu, gdyż jako źródło sfinansowania nowego zadania (wyszacowanego na około 90 mln zł rocznie) RCL wskazuje budżety JST.
Hanna Hendrysiak
