IV Kongres Urbanistyki Polskiej
połączony z
KONGRESEM MIAST POLSKICH
oraz pokongresowym Walnym Zjazdem Delegatów TUP
LUBLIN 19-21 WRZEŚNIA 2012 R.
CENTRUM KONGRESOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO
LUBLIN, ul. Akademicka 15
Przesłanie IV. Kongresu Urbanistyki Polskiej
Pierwszy Kongres Urbanistyki Polskiej obył się pod hasłem "Miasto - wspólne dobro i zbiorowy obowiązek". Obecne hasło Kongresu wpisuje się w nowy model zarządzania rozwojem miast przez tak zwane „dobre i współodpowiedzialne zarządzanie". Odpowiedzialność wyraża się w idei, iż wszyscy współtworzymy dobro publiczne. Wracamy do tego hasła, ale z naciskiem na odpowiedzialne rządzenie, finansowanie, planowanie, budowanie i użytkowanie miasta. Odpowiedzialny aktor sceny miejskiej jest świadomy swojej społecznej roli i działa tak, aby zachowania uznane za społecznie odpowiedzialne wprowadzić do codziennej praktyki, tj. uwzględnić w procesie podejmowania swoich decyzji. Zakresy odpowiedzialności powinny być odpowiednio zdefiniowane, tj. wypełniane określoną treścią (zachowaniem i działaniem własnym wg respektowanych kryteriów odpowiedzialności za własne i wspólne interesy). Zakres odpowiedzialności różnych aktorów sceny miejskiej będzie określony w przesłaniu kongresowym, uchwalonym przez jego uczestników.
W Polsce obserwujemy silną tendencję i presję polityczną do przeregulowania gospodarki. Jesteśmy blisko, albo nawet już utknęliśmy w pułapce legislacyjnej. Powiększamy ułomności instytucji samorządowych i rządowych, utrwalamy prawne i biurokratyczne patologie. Największe problemy występują w funkcjonowaniu gospodarki przestrzennej i w planowaniu przestrzennym. Te sfery są w stanie pogłębiającego się kryzysu, to zgodna opinia środowisk zawodowych i naukowych, potwierdzona przez oceny Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, raporty NIK oraz uzasadnienia do decyzji Trybunału Konstytucyjnego. Zwłaszcza system prawny jest pełen luk, błędów i nierealnych regulacji. Pogarsza ten stan wadliwe prawo i jego złe wdrażanie tam, gdzie zawiera prawidłowe rozwiązania. Krytykę budzi również system stanowienia prawa. Inicjatywy legislacyjne podejmowane na forum Sejmu i Senatu budzą często niepokój i wątpliwości, co do ich intencji. Politycy głoszą nieprawdziwe hasła i tezy: twierdzi się, że planowanie przestrzenne utrudnia inwestowanie, że budownictwo mieszkaniowe ruszy, gdy zlikwidujemy kontrolę nad procesami urbanizacyjnymi. To świadome wprowadzanie społeczeństwa w błąd. Fakty są inne. Badania niezależnych ekspertów wykazują, że ponad połowa zezwoleń na budowę wydawana jest na podstawie decyzji administracyjnych (obu typów decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu) na obszarach pozbawionych planów. Wiele gmin nie sporządza planów miejscowych, tylko kilkanaście procent terenów miejskich ma plany. Plany te odnoszą się jednak często do ograniczonych rejonów, służąc bezpośrednio konkretnej inwestycji. Brak jest planów większych założeń urbanistycznych i planów konkretyzujących zamierzenia przyszłościowe. Liczne władze miejskie uważają, że to wzrost - a nie rozwój, jest celem ich działania. Wzrost czyli inwestycje: obojętnie co, obojętnie gdzie, obojętnie z jakimi konsekwencjami dla miasta -teraz,a zwłaszcza w przyszłości.
Systemowe źródła kryzysu gospodarki przestrzennej są znane: główne to niespotykany w krajach cywilizowanych brak kontroli publicznej nad zmianami zagospodarowania terenu. Polscy politycy powołują się przy tym na idee liberalizmu, które słusznie są przyjmowane, jako podstawa ekonomicznej filozofii kolejnych rządów III. RP. Jednak ich stosowanie w odniesieniu do zagospodarowania terenu jest nieporozumieniem, bowiem nawet "szkoła chicagowska", centrum neoliberalizmu gospodarczego oraz jej twórca Milton Friedman zaliczają gospodarkę przestrzenną do sektorów, w których obowiązki państwa i jego władz publicznych nie są kwestionowane. Powoływanie się na idee neoliberalizmu, w odniesieniu do zasad gospodarowania przestrzenią, jest oczywistym nadużyciem.
Polityczną utopię o społeczeństwie bez konfliktów mamy za sobą. Konfliktów między interesami poszczególnych uczestników procesów inwestycyjnych nie można całkowicie wyeliminować. Można jednak i trzeba określić jasno politykę państwa w tej sferze, ustalić priorytety i hierarchie ważności oraz reguły kontrolowanej przez państwo gry rynkowej. Konieczne jest uspołecznienie polityki przestrzennej, obecne zasady i formy udziału społeczeństwa w tej sferze mają charakter „liturgiczny" lub incydentalny. Partycypacja społeczna musi tu być bardziej aktywna i autentyczna, co wymaga przede wszystkim podniesienia poziomu świadomości społecznej poprzez odpowiednie działania edukacyjne.
IV. Kongres Urbanistyki Polskiej organizowany w Lublinie w roku 2012 pod hasłem „Odpowiedzialni za Miasto" będzie debatą w szerokim gronie odpowiedzialnych:
tych, którzy odpowiadają za stan naszych miast z tytułu pełnionych przez siebie funkcji i tych, którzy chcą wziąć na siebie współodpowiedzialność z powodu swych obywatelskich przekonań i zainteresowań. Kongres i poprzedzające go przygotowania zmierzają do budowy szerokiej koalicji na rzecz reformy gospodarki przestrzennej. W tym celu aktywnymi uczestnikami i współorganizatorami Kongresu, oprócz dotychczasowych uczestników kongresów urbanistyki, będą przedstawiciele organizacji społecznych, świata biznesu, świata nauki i kultury, a także politycy i media. Ich aktywny udział zapewni transmisję poglądów prezentowanych podczas dyskusji kongresowej do opinii publicznej i nada odpowiednią rangę Kongresowi.
Czy jest szansa na zmianę? Jest - przez podnoszenie kapitału społecznego na wyższy poziom oraz wykształcenie myślenia i postaw odpowiedzialności za miasto, jego kształt, funkcje, jakość i rozwój. Jakimi środkami ? Przez rozpowszechnianie wiedzy, rozwój społeczeństwa obywatelskiego organizowanego wokół miejsc zamieszkania, rozwój
demokracji, wsłuchiwanie się w głosy wszystkich współobywateli, organizacji finansowych i biznesowych, dzielenie się wiedzą i odpowiedzialnością, przejrzystość procesów decyzyjnych, propagowanie społecznych rachunków korzyści i kosztów... Ważna w tym wszystkim jest rola mediów, organizacji pozarządowych, ruchów miejskich.
Główny cel IV. Kongresu to społeczna mobilizacja na rzecz odpowiedzialnego zarządzania miastem z pokazaniem wyzwań i kierunków działań każdej odpowiedzialnej grupy aktorów sceny miejskiej. Kongres podejmie debatę o rządzących (podmiotach, których decyzje przesądzają o rozwoju, kondycji i funkcjonowaniu miasta) oraz o rządzonych (mieszkańcach i użytkownikach miast), o ich zadaniach oraz roli formalnej i rzeczywistej. Będziemy oceniać skutki ich działalności oraz rozważać jak doprowadzić do racjonalnego i odpowiedzialnego zarządzania miastem, w imię wspólnych interesów. Z pewnością będziemy mówili też o potrzebie zmiany prawa. Jednakże zdajemy sobie sprawę, że bez istotnej zmiany społecznego systemu wartości i rozwoju kapitału ludzkiego sama technokratyczna zmiana systemu regulacyjnego, nie osadzona w systemie wartości społecznych i nie zbudowana na kompleksowych rachunkach społeczno - ekonomicznych nie prowadzi do poprawy w efektywności funkcjonowania i rozwoju miast. Zintegrowane i odpowiedzialne zarządzanie miastem wymaga zatem także zmiany zasad rządzenia, dobrego prawa, sprawnych instytucji publicznych, uspołecznienia sfery decyzji o mieście i zwiększenia odpowiedzialności za miasto wszystkich zainteresowanych. Wymaga przygotowania nowej generacji odpowiedzialnych specjalistów, znawców problematyki miejskiej, w tym planistów, urbanistów, socjologów, ekonomistów i menadżerów miast, którzy będą wspierali procesy współodpowiedzialnego zarządzania.
Forma organizacyjna IV. Kongresu
Sesje Kongresu są ustawione sekwencyjnie, dając Uczestnikom możliwość całościowego prześledzenia obrad i debat, aż do podjęcia uchwały kongresowej włącznie. Ze względu na wagę, jaką przywiązujemy do wypracowania stanowiska Kongresu, organizatorzy zrezygnowali z równoległego organizowania sesji.
Przewidziana jest natomiast możliwość równoległej prezentacji wydarzeń około kongresowych w formie wystaw sponsorskich, wydarzeń multimedialnych, wystaw posterowych dla najlepszych referatów związanych z tematyką Kongresu. Sesje organizowane są tak, aby w formie dyskusji panelowych i dyskusji otwartych dać możliwość włączenia się do konstruktywnej debaty wielu uczestnikom Kongresu.
W założeniach Kongresu przewidziana jest publikacja pokongresowa wydawana w serii „Biblioteka urbanisty" gdzie przewidujemy również opublikowanie głosów pokongresowych, nadesłanych w okresie miesiąca od zakończenia Kongresu.
Sesja międzynarodowa: „Budowanie miasta: rola urbanistów jako reprezentantów kluczowych aktorów procesu"
[środa, 19 września, godz.: 17.00 - 20.00]
Sesja jest poświęcona określeniu współczesnej roli urbanistów w procesie budowy miasta jako przedstawicieli / reprezentantów kluczowych aktorów procesu, tj. społeczności lokalnych, sektora publicznego i prywatnego, ze szczególnym uwzględnieniem doświadczeń międzynarodowych. Tym samym będzie ona wprowadzeniem do właściwych dyskusji kongresowych, w trakcie których omówione zostaną kwestie kształtowania się ról i odpowiedzialności w obrębie każdej z w/w grup.
Sesja jest organizowana we współpracy pomiędzy Towarzystwem Urbanistów Polskich a ISoCaRP-em (Międzynarodowym Stowarzyszeniem Planistów Miejskich i Regionalnych).
Istota problemu
Współczesne wyzwania globalizującego się świata i konieczności konkurowania poszczególnych ośrodków i metropolii (w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej) wymagają podjęcia nowej jakości współpracy pomiędzy aktorami procesu rozwojowego, związanej z przyjęciem „współodpowiedzialności za miasto". Wymaga to m.in. zmiany w zakresie tradycyjnych ról poszczególnych grup podmiotów rozwoju urbanistycznego: władz miejskich, sektora prywatnego oraz społeczności lokalnej i jej liderów. Zmieniająca się rola poszczególnych podmiotów - partnerów w procesie rozwoju urbanistycznego wymaga redefinicji ich postawy, w tym zmiany z pozycji „roszczeniowej" na „współodpowiedzialną" za efekt procesu. Zmiana relacji pomiędzy aktorami wymaga wykształcenia nowych umiejętności i kompetencji społecznych i profesjonalnych, w tym umiejętności dialogu i partnerskiej dyskusji. Znaczącą - a wręcz kluczową - rolę w tym procesie mają do odegrania urbaniści, którzy mogą i powinni reprezentować w procesie „budowy miasta" interesy zarówno każdej ze stron jak i stanowić grupę odpowiedzialną za ostateczny kształt procesu rozwoju przestrzennego. Oznacza to konieczność wykształcenia nowych rodzajów umiejętności zawodowych - rozumienia potrzeb poszczególnych grup aktorów, syntezy ich oczekiwań, prowadzenia dialogu społecznego i in. Na tym tle koniecznym jest ponowne określenie roli projektowania urbanistycznego jako kluczowej kompetencji zawodowej współczesnych urbanistów.
Cele Sesji Międzynarodowej
Celem sesji jest przedstawienie tendencji światowych w zakresie udziału urbanistów w kształtowaniu procesów rozwoju urbanistycznego, a w szczególności możliwości i powinności wynikających z reprezentowania głównych ich aktorów. Aktorzy ci reprezentują trzy główne grupy podmiotów „odpowiedzialnych za miasto": władz miejskich, sektora prywatnego i społeczności lokalnej. W trakcie sesji przedstawione zostaną trzy spojrzenia na rolę urbanisty: planisty miejskiego (reprezentanta samorządu lokalnego), planisty prywatnego (reprezentanta sfer inwestycyjnych) oraz planisty społecznego (reprezentanta interesów grup i społeczności lokalnych). Podczas sesji zaprezentowanie będą doświadczenia wybranych miast w zakresie kreowania tych na nowo określonych ról urbanistów w procesach planowania i realizacji zamierzeń związanych z rozwojem urbanistycznym.
Program Sesji Międzynarodowej, zaplanowany na 180 min.:
Piotr Lorens - Towarzystwo Urbanistów Polskich - wprowadzenie do Sesji — ok. 10 min.;
Referaty - ok. 120 min - 4 x 30 min
- Martin Dubbeling - Holandia, Arnhem, Wiceprezydent ISOCARP
- Khalid El Adli - Egipt, Cairo, Wiceprezydent ISOCARP
- Pietro Elisei - Włochy / Rumunia, Bukareszt, członek ISOCARP
- Ismael Fernandez Meija - Meksyk, Mexico City, Prezydent ISOCARP
Dyskusja otwarta - ok. 40 min.
Tomasz Majda - Towarzystwo Urbanistów Polskich - prowadzenie dyskusji i podsumowanie
Sesji.
Sesja I. „Miasto oczami urbanisty. Czy urbaniści wiedzą lepiej?"
[czwartek, 20 września, godz.: 11.00 - 13.00]
Istota problemu
Do procesie przekształceń zagospodarowania przestrzennego urbanista, dzięki swojej wiedzy i umiejętnościom, wnosi dwie podstawowe wartości: wizję pewnej całości przestrzennej i zharmonizowanie ze sobą działań wielu różnych aktorów występujących w tym procesie. Dzięki tym kwalifikacjom urbanista - planista: - może pracować dla władz reprezentujących społeczność danego terytorium, między innymi jako projektant planów w różnej skali; - może pomagać organizacjom pozarządowym i społecznym grupom interesów, opracowując w ich imieniu koncepcje alternatywne; - może działać na rzecz inwestorów, ułatwiając realizację ich zamierzeń oraz ulepszając efekty tych zamierzeń; - może występować jako niezależny badacz lub ekspert; - może być pracownikiem mediów, zwiększając jakość ich przekazu; - może też uczestniczyć w rozstrzyganiu sporów jako rzeczoznawca lub mediator.
Cele I. Sesji
Uczestnicy Sesji przeanalizują rolę urbanisty, w tym również, jako planisty zbiorowego, któremu przypisana jest rola zawodu społecznego zaufania i który prezentuje lub powinien prezentować szczególny punkt widzenia. Odpowiedzą także (m. in.) na pytanie: jak i co robić, aby działania urbanisty były korzystne i wzmacniały odpowiedzialne decyzje poszczególnych aktorów sceny miejskiej? Program I. Sesji, zaplanowany na 120 min.:
Tomasz Ossowicz -Towarzystwo Urbanistów Polskich - prowadzenie Sesji Referaty:
Sławomir Gzell: Towarzystwo Urbanistów Polskich - „Wiedza urbanisty jako oferta publiczna: całościowa wizja przestrzeni";
Tomasz Ossowicz: -„Wiedza urbanisty a harmonijna synteza różnych działań"; Aleksander Boehm: „Wiedza urbanisty a model partycypacji społecznej - dziś"; Anna Karwińska: „Wiedza urbanisty a model społecznego wytwarzania przestrzeni - jutro". Piotr Fokczyński: „Wrocławski wzorcowy zespół mieszkaniowy".
Dyskusja panelowa: w tym prezentacja stanowiska Rady TUP przez prof. Mieczysława Kochanowskiego
Uczestnicy i prowadzący - w trakcie uzgodnień. Dyskusja otwarta: 20 min. Podsumowanie Sesji - w trakcie uzgodnień
Sesja II. „ Rządzący i Rządzeni" [czwartek, 20 września, godz.: 14.00 - 16.30]
Istota Problemu
Sesja jest poświęcona odpowiedzialności za miasto, jaką ponoszą Rządzący i Rządzeni. Rządzący to podmioty, które mają wpływ (zróżnicowany) na decyzje o przekształceniach przestrzennych i zagospodarowaniu miasta:
[a] Podmioty publiczne, posiadające mandat społeczny (polityczny) do „rządzenia" miastem
i ponoszące odpowiedzialność formalną (ustawowa) za stan polskich miast - samorządy terytorialne, ponoszą główną odpowiedzialność za ład przestrzenny, władze centralne (rząd, legislatura) - odpowiedzialne za krajową i regionalna politykę miejską oraz instytucje wymiaru sprawiedliwości - orzekające i interpretujące prawo.
[b] Podmioty nie posiadające mandatu społecznego, które z racji ekonomiczne pozycji mają
istotny wpływ na rozwój i funkcjonowanie miasta - inwestorzy, których środki decydują
0 rozwoju miasta, deweloperzy i instytucje finansowe (w tym bank centralny).
[c] Społeczeństwo obdarzające mandatem do rządzenia władze samorządowe i centralne,
ponoszące odpowiedzialność za dokonane wybory i kontrolę działania wybranych władz.
[d] Organizacje społeczne i zawodowe oraz zorganizowane grupy społeczne, których
aktywność ma niekiedy wpływ na decyzje władz publicznych.
Rządzeni to podmioty, których warunki życia, aktywności zawodowej i gospodarczej określają decyzje rządzących (efekty tych decyzji). Są to mieszkańcy i użytkownicy miast, podmioty gospodarcze, dla których warunki stwarzane przez organizację przestrzeni mają istotne znaczenie, właściciele i użytkownicy nieruchomości o zróżnicowanych interesach. Główną odpowiedzialność za miasto ponoszą podmioty władzy publicznej, samorządy terytorialne, zwłaszcza gminne (ustawowe zadanie - ład przestrzenny) oraz władze centralne - rząd i parlament, bowiem określają politykę ekonomiczną i społeczną państwa. Aktywność samorządu w decydującym zakresie przesądza o zmianach zagospodarowania terenu, o funkcjonowaniu istniejących struktur, o jakości programowo-przestrzennej miasta. Prawo wyposażyło samorządy w możliwości realizacji tych zadań, czego dowodem są dobrze zarządzane miasta. Prawo nie zawiera jednak regulacji, które zapobiegałyby nieracjonalnym działaniom samorządów i zezwala również na bierność władz samorządowych. Dlatego jesteśmy dziś świadkami zróżnicowania i kontrastów pomiędzy dobrze zarządzanymi miastami i miastami o niskich walorach funkcjonalnych, które natrafiają na bariery i problemy rozwojowe.
Władze centralne ponoszą odpowiedzialność za formułowanie i wdrażanie polityki miejskiej, będącej centralnym elementem polityki rozwoju przestrzennego kraju. Drugim obszarem odpowiedzialności władzy centralnej jest obowiązek stanowienia reguł kontroli publicznej procesów przestrzennymi, zwłaszcza zmian przeznaczenia terenów i alokacji funkcji. Decyzje władz centralnych decydują o funkcjonowaniu rynku nieruchomości i zakresie kontroli planistycznej, o przestrzennej polityce krajowej, i polityce miejskiej i ramach prawnych procesów przestrzennych. W Polsce obserwujemy bierność, niekiedy działania szkodliwe władz centralnych w sferze gospodarki przestrzennej. Postawa ta, ułatwia również działania różnych grup interesu, sprzeczne z interesem społecznym.
Podmioty o władzy ekonomicznej mają w gospodarce rynkowej decydujący i często pozytywny wpływ na rozwój i funkcjonowanie miasta, nie zawsze jednak ich interesy są zbieżne z interesami społeczności lokalnych. Istnieje też wpływowa grupa podmiotów gospodarczych, która negatywnie oddziaływa na procesy przestrzenne, doprowadza do nieracjonalnych decyzji i patologii przestrzennych. Kluczowym problemem jest dziś bierność społeczeństwa. Jest to wynik niskiej świadomości społecznej i małych wymagań
1 oczekiwań. Niska aktywność społeczeństwa jest również funkcją wadliwego przedstawiania
jego interesów w działalności i dokumentach władz publicznych.
Cele II. Sesji
Cel pierwszy: - ocena działań podmiotów decydujących o rozwoju miasta, ocena skutków działań podmiotów publicznych oraz innych podmiotów zaliczonych do grupy rządzących.
Zwymiarowanie skutków chaosu przestrzennego i niekontrolowanej urbanizacji: - ile rocznie kosztuje Państwo (budżety centralny i samorządowe) nieracjonalna polityka i brak kontroli planistycznej ? Jakie są koszty transportu, klęsk żywiołowych itp.?
Cel drugi: - identyfikacja i ocena głównych przeszkód, na jakie natrafiają Rządzący przy podejmowaniu racjonalnych decyzji. Próba odpowiedzi na pytania: - co i kto, czyje interesy i czyje wpływy skutkują niekorzystnymi lub racjonalnymi efektami w gospodarce przestrzennej? - Dlaczego krytyka (zawarta także w dokumentach rządowych) nie stymuluje akcji naprawczych?
Cel trzeci: - sformułowanie wniosków do zmian systemowych, do zmian prawa, instytucji, procedur, technologii planowania i kontroli planistycznej. Próba odpowiedzi na pytania:, Kto jest w stanie wprowadzić zmiany ? - Jak uspołecznić rządzenie miastem i zbudować skuteczną Koalicję na rzecz Polskich Miast ?
Program II. Sesji, zaplanowany na 150 min.:
Andrzej Miszczuk - otwarcie i prowadzenie Sesji
Referaty:
Olgierd Dziekoński - Sekretarz Stanu, Kancelaria PR - polityka;
Michał Zaleski - Prezydent m. Torunia - samorząd miejski;
Jolanta Piecuch - Kongres Ruchów Miejskich, Ład na Mazowszu - organizacje pozarządowe;
Adam Kowalewski - Instytut Rozwoju Miast - urbanistyka / polityka.
Dyskusja panelowa:
Piotr Żuber - Dyrektor Departamentu, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - polityka;
Krzysztof Hetman - Marszałek Województwa Lubelskiego - samorząd regionalny;
Jeremi Mordasewicz - doradca PKPP „Lewiatan" - ekonomia / inwestycje;
Mieczysław Miazga - Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji - socjologia.
Dyskusja otwarta - ok. 50 min.
Andrzej Miszczuk Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie -prowadzenie dyskusji i
podsumowanie Sesji.
Sesja III. „Miasto i pieniądze" [piątek, 21 września, godz.: 9.00 - 11.30]
Istota problemu
Wszyscy zdajemy sobie sprawę, iż miasto to miejsce wielkich przepływów pieniędzy, że dalszy rozwój cywilizacji będzie się odbywał przez dalszą urbanizację, opartą na nowych czynnikach i technologiach. Miasta to też miejsca generowania światowych i krajowych kryzysów gospodarczych, ale i kryzysów strukturalnych. Z tego punktu wiedzenia można powiedzieć, iż polityki interwencyjne, jakie by nie były ze strony rządów przede wszystkim dotyczą gospodarek miast. Sesja miasto i pieniądze wpisując się w ogólny tytuł kongresu odpowiedzialność za miasto chce spojrzeć na gospodarkę finansową i instytucje obracające wielkimi pieniędzmi przez pryzmat skutków dla gospodarki miejskiej oraz przez pryzmat społecznej odpowiedzialności. Instytucje finansowe w tym banki, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, emerytalne etc., to najważniejszy system zasilania i katalizowania procesów inwestycyjnych w mieście, którego sprawność zależy od jakości funkcjonowania sfery regulującej gospodarkę przestrzenną. Pola współodpowiedzialnego działania sektora finansowego to obniżanie ryzyka inwestycyjnego, odpowiedzialna emisja kredytu i pieniądza, współudział w systemie ochrony wartości miasta i jego rozwoju.
Świat finansowy musi sobie zdawać sprawę z swojej siły i nie może pozostawać na uboczu zmian w społecznych systemach wartości. Zglobalizowanie systemów finansowych sprawia, że lokalne gospodarki muszą opierać swoje dochody o opodatkowanie majątku miejskiego, aby ograniczyć sferę przypływu i unikania podatków przez międzynarodowe firmy. Taki mechanizm będzie także w interesie instytucji finansowych, które chcą udzielać pożyczek na finansowanie rozwoju infrastruktury i obiektów miejskich. Nastawienie na długotrwałe efekty zwrotu nakładów musi wzbudzić zainteresowanie wzrostem wartością majątku w długim okresie a więc niwelację spekulacyjnych efektów zewnętrznych i optymalizacją rozwoju miast. Tym celom może służyć sprawny system przestrzennego planowania regulacyjnego.
Cele III. Sesji
Czy społeczna odpowiedzialności sektora finansowego to puste hasło, czy w tej materii poza globalnymi krajowymi regulacjami nie da sie nic osiągnąć na drodze budowania nowego sytemu wartości ? Pytanie, na które próbujemy odpowiedzieć, to czy te dwa światy wzajemnie siebie potrzebują ? Co się dzieje z miastem, jeśli mamy nieodpowiedzialny społecznie sektor finansowy i ułomny system gospodarki przestrzennej ? Jak zapewnić skuteczność zintegrowanej polityki miejskiej i jak ukształtować mechanizmy zainteresowania ze strony instytucji finansowych i polityków korzyściami długookresowego zrównoważonego rozwoju ? A jak wygląda zarządzania finansami polskiego miasta w świetle obowiązujących regulacji gospodarki finansowej samorządu terytorialnego? Jakie funkcje pełnią banki państwowe o statucie działające w imię interesu narodowego a jakie banki prywatne? Sesja przedstawi również koszty wadliwego systemu zarządzania przestrzenią, rosnące zadłużenie gmin, które nie są w stanie wywiązywać się z zobowiązań, marnotrawienie renty planistycznej, wielomiliardowe straty spowodowane katastrofami powodziowymi na skutek zabudowy terenów wskazywanych, jako szczególnie zagrożone, rosnące nieracjonalne koszty transportu i inne skutki niesprawnego planowania przestrzennego. Udowodnimy, że ład przestrzenny ma nie tylko wymiar ekologiczny, estetyczny i funkcjonalny - ma również ogromny wymiar ekonomiczny, co wykazują raporty i badania instytucji publicznych i naukowych Europy i Stanów Zjednoczonych a ostatnio również publikacje polskich ekspertów.
Program III. Sesji, zaplanowany na 150 min.:
Referaty:
Tadeusz Markowski - Prezes Towarzystwa Urbanistów Polskich;
Ryszard Grobelny - Prezydent m. Poznania;
Arkadiusz Kamiński - Vice -Skarbnik m. st. Warszawy;
Dariusz Daniluk - Prezes Banku Gospodarstwa Krajowego;
Krzysztof Pietraszkiewicz - Prezes Związku Banków Polskich.
Dyskusja panelowa z udziałem europosła Parlamentu Europejskiego Jana Olbrychta
Uczestnicy i prowadzący - w trakcie uzgodnień
Dyskusja otwarta - ok. 20 min.
Krzysztof Żuk - Prezydent m. Lublina - prowadzenie dyskusji i podsumowanie Sesji.
Sesja IV. „Budowanie miasta" [piątek, 21 września, godz.: 12.00 - 14.30]
Istota problemu
Budujący miasto - to wszyscy aktorzy - uczestnicy tego procesu: od inwestorów małych projektów, do inwestorów projektów wielkoskalowych związanych z budową,
przebudową, rewitalizacją miast i ich fragmentów, zarówno inwestorzy prywatni, jak inwestorzy publiczni realizujący gmachy publiczne i inwestycje infrastrukturalne.
Obecna sytuacja społeczno - gospodarcza i polityczna nie sprzyja, a prawdopodobnie nawet nie wymaga budowania „nowych miast", także dlatego, że ze względów historycznych -polska sieć osadnicza jest bardzo rozbudowana. Jednak skala potrzeb mieszkaniowych powoduje, że oprócz intensyfikacji i uzupełnienia oraz rewitalizacji obszarów zurbanizowanych, celowe jest planowanie i realizowanie co najmniej nowych jednostek osadniczych, także typu „miasto w mieście" - jako projektów miastotwórczych oraz projektów centro twórczych - współkształtujących system przestrzeni publicznych. Jak dotąd w naszym kraju praktycznie nie realizuje się wielkoskalowych, kompleksowych projektów urbanistycznych, chociaż podejmowane były pewne wysiłki w tym zakresie. Nadzieję na rozwiązania modelowe dają tylko nieliczne, prezentowane podczas Sesji, projekty. Napotykają one jednak na liczne „systemowe" bariery, których identyfikacja a także określenie sposobów przełamywania będą tematem dyskusji podczas Sesji „Budowanie Miasta", także w kontekście pozytywnych doświadczeń z okresu II. RP. Wymaga weryfikacji szeroko rozpowszechniona teza, iż obecne „uwarunkowania systemowe", tj. przede wszystkim przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (oraz jej „otoczenia prawnego", tj. m. in. przepisów ustaw o partnerstwie publiczno - prywatnym, o gospodarce nieruchomościami, itd.) uniemożliwiają efektywne projektowanie i optymalną realizację tego typu projektów - „budujących miasto". Konieczna jest refleksja nt. partycypacji społecznej w „budowaniu miasta". Wymaga odpowiedzi pytanie o faktyczny zakres odpowiedzialności za to „budowanie" wielu oczywistych uczestników takiego skomplikowanego i rozciągniętego w czasie procesu oraz o ich gotowość i realne możliwości brania w nim udziału.
Cel IV. Sesji
Cel Sesji, to próba odpowiedzi na pytania odnoszące się do trzech celów Kongresu: - jaką rolę winny pełnić władze publiczne w budowaniu miasta ? - Jakie sposoby partycypacji lokalnych grup społecznych są właściwe w ochronie interesu publicznego i kształtowaniu rozwoju miasta ? - Jakie są istniejące i potencjalne instrumenty zarządzania rozwojem współczesnego miasta ?
Program IV. Sesji, zaplanowany na 150 min.:
Referaty:
Przedstawiciel Ministerstwa TBiGM - Odpowiedzialny za przepisy dot. planowania miast
na poziomie lokalnym: „Odpowiedzialność władz centralnych za kreowanie otoczenia
prawnego oraz narzędzi prawnych i finansowych dla (współ) budujących miasta" - do
uzgodnienia;
Stanisław Kalinowski - Zastępca Prezydenta m. Lublina: „ Rola konkursów
architektoniczno-urbanistycznych w procesach miastotwórczych na przykładzie konkursu na
rewitalizację obszaru Podzamcza w Lublinie";
Przedstawiciel TUP SA - Inwestora Eko-Miasteczka Siewierz Jeziorna: „Metoda charette,
jako płaszczyzna koordynacji interesów różnych uczestników budowania nowego miasta na
terenach typu greenfield”;
Przedstawiciel Celtic SA - Inwestora Nowego Miasta - Smart City Ursus: „Zmiany lokalnej
polityki przestrzennej i tworzenie prawa miejscowego a rola inwestora nowego „miasta w
mieście" na terenach typu brownfield”;
Janusz Lipiński - Promotor projektów Nowe Miasto w Krakowie i Młode Miasto w Gdańsku:
„Refleksje nt. doświadczeń przy przygotowaniu projektów typu „miasto w mieście" na
śródmiejskich terenach pokolejowych i postoczniowych".
Dyskusja panelowa:
Artur Celiński - Przedstawiciel Kongresu Ruchów Miejskich: „Punkt widzenia aktywnych
mieszkańców na „partycypację w budowaniu miasta";
Krzysztof Chwalibóg - Przedstawiciel Zespołu Autorskiego projektu Polskiej Polityki
Architektonicznej: „Określenie koniecznych narzędzi planowania i budowania spójnego miasta";
Maciej M. Mycielski - Moderator warsztatów urbanistycznych charette: „Miejsce urbanisty
„między młotem a kowadłem" - kreacja czy moderowanie interesów?" - do potwierdzenia;
Przedstawiciel Stowarzyszenia „Ład na Mazowszu": „Rola organizacji pozarządowych w
procesach miastotwórczych" - do potwierdzenia.
Dyskusja otwarta - ok. 30 min.:
Grzegorz A. Buczek - Towarzystwo Urbanistów Polskich - prowadzący, moderator dyskusji
i podsumowujący IV. Sesję,
Bolesław Stelmach - Forum Kultury Przestrzeni - asesor.
Sesja otwarta: „Q urbanistyce społecznej"
[czwartek, 20 września, godz. 17.00 - 19.00]
Istota problemu
Wraz z otwarciem Polski na kraje Unii Europejskiej i świata coraz większa liczba Polaków dokonuje porównań przestrzeni miejskich w znacznie rozszerzonej skali geograficznej niż było to możliwe do 2004 roku. Porównania te prowadzą często do dezaprobaty dla kondycji polskich miast, nie tylko w odniesieniu do jakości architektury, ale samego sposobu organizacji przestrzeni miejskich, estetyki przestrzeni publicznych, miejskich krajobrazów i kontekstów decydujących o jakości życia, czyli właśnie urbanistyki. Drugim niepokojącym objawem tego braku satysfakcji jest coraz dotkliwszy dla miast proces suburbanizacji, narastający w niektórych miejscach szybciej niż wzrost zamożności. Można go interpretować jako nostalgię za wiejskim, sielankowym otoczeniem oraz za lepszymi niż w miastach warunkami życia.
Obserwowany od kilku lat rozwój obywatelskich „ruchów miejskich", powstających spontanicznie niemal we wszystkich miastach, bardzo często jest wyrazem niezgody mieszkańców na wprowadzane zmiany w przestrzeni miejskiej. Uproszczeniem i lekkomyślnością byłoby traktowanie tych ruchów jedynie jako zwykłego oporu przed zmianami, polskiej odmiany postawy zwanej NIMBY (not in my back yard - nie na moim podwórku). Zgłaszane społecznie postulaty w większości dotyczą aspektów, które są dla wielu urbanistów ważne i bliskie: ochrony walorów ekologicznych lub historycznych, zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego, czy kształtowania estetyki i wizerunku miast. Obejmują sferę INTERESU PUBLICZNEGO, który w obowiązujących procedurach planistycznych nie zawsze jest należycie artykułowany, lub błędnie utożsamiany z wypadkową interesów prywatnych.
Zamiast nie dostrzegania tego problemu, pod presją czasu i żądań inwestorów, proponujemy rozważenie następujących kwestii: na ile organizacje i ruchy społeczne zajmujące się przestrzenią miast mogą być poważnym partnerem dla urbanistów? Jak można organizować taką współpracę? Co mogą zyskać obie strony tej współpracy?
Cele sesji:
Ukazanie spojrzenia użytkowników miast na aktualne problemy transformacji i rozwoju miast
oraz zmian zachodzących w przestrzeni miejskiej.
Prezentacja szerokiego spektrum ruchów obywatelskich zainteresowanych jakością
przestrzeni miejskich.
Dyskusja nad szansami i zagrożeniami dialogu między urbanistami a społecznościami
lokalnymi w oparciu o doświadczenia.
Przekonanie urbanistów i innych osób organizujących proces planistyczny, że dialog z
mieszkańcami i organizacjami społecznymi może (choć nie musi) być sprzymierzeńcem
dobrego planu.
Program sesji otwartej
Elżbieta Przesmycka (Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie i Politechnika Wrocławska,
IFHP) - wprowadzenie (ok. 5 min.)
Referaty 40-50 min.:
Sesja otwarta: przewiduje 5 krótkich prezentacji (po ok. 10 minut) zainteresowanych osób,
organizacji pozarządowych i ruchów obywatelskich, zajmujących się jakością funkcjonowania
miast i uspołecznieniem procesu planistycznego. Prosimy o nadsyłanie propozycji referatów
(streszczenia na max. 1 stronę) do 15 czerwca na adres : sesjaotwarta@tup.org.pl. W
przypadku liczby zgłoszeń większej niż zaproponowane ramy czasowe, oferujemy
zamieszczenie 5 wybranych tekstów w materiałach kongresowych. Zastrzegamy też
ewentualność skrócenia czasu prezentacji do 5 min. gdyby - pod presją czasu - zaszła taka
potrzeba. Decyzje o wyborze prezentacji i ich publikowaniu podjęte zostaną do 30 czerwca,
kiedy to zostanie podany ostateczny program tej sesji.
Dyskusja 60-70 min.:
Ewa Kipta - Urząd Miasta Lublin, Stowarzyszenie Forum Rewitalizacji - moderator
Panel reaktywny: [4 osoby, w tym urbanista przekonany do dialogu, urbanista „sceptyczny",
socjolog, reprezentant organizacji pozarządowych (reprezentant ruchów obywatelskich).
Pytania do panelistów (wypowiedzi po 5 minut, pytania do wyboru lub adresowane do
konkretnych osób, w zależności od ich stanowiska - razem ok 20 minut):
Jak definiować interesy publiczne (standardy i normatywy, debata czy „autorytet"
projektanta)?
Co denerwuje stronę społeczną dialogu?
Dlaczego urbaniści obawiają się dialogu? (Czas, język debat czy poziom wiedzy?)
Wypowiedzi z sali (ok 30 minut - po 3 minuty)
Emilia Niećko - Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie - Podsumowanie sesji (5
minut)
Uwaga: - program IV. Kongresu, w tym poszczególnych Sesji, będzie uzupełniany; - Organizatorzy zastrzegają sobie prawo dokonywania zmian w programie.
O R G A N I Z A T O R Z Y
Towarzystwo Urbanistów Polskich
Prezydent Miasta Lublin
Związek Miast Polskich
