O nas

Związek Miast Polskich –
tworzymy historię polskiej, odrodzonej samorządności.

Związek Miast Polskich walczy o sprawy polskich miast. Reprezentuje interesy samorządów miejskich i na ich rzecz prowadzi lobbing legislacyjny. Jest silną i skuteczną ogólnopolską organizacją, integrującą miasta członkowskie wokół wspólnych celów. Aktywnie angażuje się w działania wspierające samorządność lokalną i decentralizację oraz dąży do lepszego rozwoju polskich miast.

Związek Miast Polskich stanowi platformę wymiany doświadczeń pomiędzy miastami. Umożliwia dzielenie się wiedzą i umiejętnościami oraz najlepszymi praktykami pochodzącymi z miast. Wyjątkowość współpracy w ramach stowarzyszenia polega na stałej lub doraźnej możliwości kooperacji z innymi miastami.

  • Lepsze prawo
  • Współpraca
  • Rozwój

Grafiki kampanii

Mapa miast

Aktualnie do Związku należy 328 miast członkowskich, najwięcej w jego powojennej historii. Sprawdź, które miasto należy do ZMP.
Mapa 328 miast członkowskich należących do Związku Miast Polskich.

Działania programowe

Istotne sprawy dla miast. Najważniejsze dokumenty przygotowane przez ZMP w 2019 r.
4 Raporty

o stanie finansów JST, o finansowaniu oświaty,
o małych i średnich miastach oraz
wzór Raportu o stanie gminy

Oszczędności dla JST

1 mld zł podwyżki dla nauczycieli, 1 mld zł
oszczędności w opłatach za energię elektryczną.

30 nowych miast

W ostatnim roku do Związku Miast Polskich.
przystąpiło 30 miast. Dowiedź się więcej.

10 nowych projektów ustaw

Związek podjął inicjatywy m.in. dotyczące
cen energii, edukacji, odpadów komunalnych,
transportu publicznego.

Inicjatywy legislacyjne

Najważniejsze informacje o inicjatywach legislacyjnych podejmowanych przez Związek Miast Polskich.

Finanse miast i gmin

Jesteśmy mieszkańcami miast i gmin. Włodarze naszych miast są zobowiązani do ochrony budżetów samorządowych, od stanu których zależy poziom życia ich społeczności lokalnych oraz tempo rozwoju kraju w jego najbliższym obywatelom wymiarze.

Związek Miast Polskich i inne organizacje samorządowe od kilku miesięcy alarmują, że wprowadzane przez rząd zmiany w oświacie, wzrost pensji minimalnej oraz obniżenie stawki PIT odbije się negatywnie na budżetach samorządów.

Mieszkańcy z jednej strony zyskali (mniejszy podatek), ale z drugiej stracili (mniej potrzebnych inwestycji w ich otoczeniu). Odczuwalnym skutkiem będzie rezygnacja przez wiele miast i gmin z części inwestycji, na które mieszkańcy czekają, a w biedniejszych terenach także spadek jakości lokalnych usług albo wzrost ich cen.

Ikonografika przepływ pieniądza

Tylko w latach 2004 – 2018 wydatki na inwestycje poniesione przez samorządy wyniosły 494 mld zł i były wielokrotnie wyższe od tych, ponoszonych przez władzę centralną. Ze względu na ograniczoną pomoc z budżetu państwa władze miast i gmin same szukają środków na finansowanie swojej działalności. I robią to skutecznie! W ostatnich latach lokalni gospodarze pozyskali ze środków unijnych ponad 170 mld zł!

Rosnące wydatki na edukację, opiekę zdrowotną i społeczną oraz na gospodarkę odpadami, a także na bieżące potrzeby nie są nawet w połowie pokrywane przez wpływy z podatków. Bez większego wsparcia budżetu centralnego samorządy stracą możliwość realizacji dalszych inwestycji, rozwoju miast i gmin. Przyczyni się to także do drastycznego pogorszenia jakości usług publicznych i jakości życia.

Dlatego jako Związek Miast Polskich apelujemy o zwiększenie zaangażowania budżetu państwa na edukację i ochronę zdrowia, tak aby nie obciążać tym zobowiązaniem samorządów, a tym samym mieszkańców polskich miast oraz o zrekompensowanie ubytków we wpływach jednostek samorządu terytorialnego z udziałów w podatku PIT.

W poczuciu odpowiedzialności za dalszy los najbardziej udanej z polskich reform ustrojowych, za utrzymanie zdolności kreowania przedsięwzięć rozwojowych, zmierzających do poprawy jakości życia mieszkańców gmin, miast, powiatów i regionów, niezbędne jest:

  • zrekompensowanie ubytków we wpływach JST z udziałów w podatku PIT,
  • zwiększenie wydatków budżetu państwa na edukację i ochronę zdrowia.

Już dziś, jako lokalne społeczności powinniśmy walczyć o swoją lepszą jakość życia!

Pliki do pobrania

Wiedza dla ekspertów


Informacja o najważniejszych wnioskach z Raportu o stanie finansów JST

Stan finansów JST ulega szybkiemu pogorszeniu, które będzie jeszcze silniejsze po ujawnieniu się wszystkich skutków zmniejszenia się udziałów JST we wpływach z podatku PIT, którego samorządom nie zrekompensowano. Pogorszenie jest szczególnie widoczne w gwałtownym zmniejszeniu nadwyżki operacyjnej brutto (tzn. potencjału rozwojowego) i netto (tzn. możliwości podejmowania nowych inwestycji). [tabela na str. 8 Raportu]

Główne przyczyny pogorszenia to rosnące niedofinansowanie oświaty [str. 6 Raportu] oraz szybszy niż przyrost dochodów z PITu wzrost wydatków bieżących (ceny energii, materiałów i usług, koszty pracy, w tym wzrost płacy minimalnej).

Zmniejszenie wielkości nadwyżki operacyjnej – skutki

Spadek nadwyżki operacyjnej brutto prawie aż o 10 mld zł w ciągu jednego roku dobitnie potwierdza prawdziwość naszych ostrzeżeń, które przedstawiliśmy na Komisji Wspólnej Rządu i ST w ubiegłym roku. Niestety zostały one zlekceważone, co przejawiło się głównie poprzez niezrekompensowanie JST ubytków w ich udziale we wpływach z budżetu państwa w podatku PIT po uchwalonych latem 2019 r. zmianach w ustawie. Efekt jest widoczny przede wszystkim w znaczącym w stosunku do planu (65 mld zł) spadku poziomu inwestycji samorządowych (50,7 mld zł). Oznacza to spadek tempa rozwoju Polski oraz zmniejszenie wpływów budżetu państwa z podatku VAT i podatków dochodowych. Obywatele z jednej strony zyskali (mniejszy podatek), ale z drugiej stracili (mniej potrzebnych inwestycji w ich otoczeniu).

Wzrost zadłużenia JST – przyczyny i skutki

Po to, by dokończyć rozpoczęte inwestycje i wykorzystać pozyskane środki unijne pomimo spadku nadwyżki operacyjnej, te samorządy, które mają jeszcze zdolność kredytową, były zmuszone sięgnąć po nowe kredyty. Niestety okazuje się równocześnie, że środki wynegocjowane już z programów UE wymagają znacznie większego wkładu własnego, o czym przekonują się na kolejnych przetargach. Zmiana warunków rynkowych powoduje, że uzyskiwane obecnie oferty są średnio o kilkadziesiąt procent droższe, niż kalkulacje sprzed dwóch lat, gdy pozyskiwano środki unijne. Przyrost zadłużenia w roku 2019 wyniósł tylko 3,3 mld zł (do 79,4 mld), ale w roku 2020 JST zaplanowały zwiększenie długu o kolejne 20 mld zł. Skutkiem będzie dalszy spadek nadwyżki operacyjnej netto w kolejnych latach, co w przynajmniej połowie JST wyeliminuje możliwość rozpoczynania nowych inwestycji. Co więcej – w wielu miastach, gminach i powiatach będzie trzeba wprowadzać kolejne oszczędności w wydatkach bieżących, co może prowadzić do obniżenia jakości usług.

Analiza prognozy w rozbiciu na typ JST

Z aktualnych (styczeń 2020) danych z WPF, udostępnionych przez resort finansów, wynika, że w roku 2019 ujemną nadwyżkę operacyjną netto wykazało: 30 (prawie połowa) miast na prawach powiatu, 68 powiatów, i 865 gmin. W roku 2020 będą to już: 32 miasta na prawach powiatu, 78 powiatów i 1070 gmin. Tylu jednostek nie stać na nowe inwestycje. Aż 90 gmin i 10 powiatów ma ujemną nadwyżkę operacyjną brutto, to znaczy, że utraciły one jakiekolwiek możliwości rozwojowe.

Nadeszły zatem krytyczne lata dla rozwoju lokalnego, a rzeczywiste skutki obniżenia wpływów JST z podatku PIT, które wystąpią w pełni w roku 2021, jeszcze pogłębią ten stan rzeczy.

Co można zrobić by zmienić obecną sytuacje – plany/propozycje/postulaty ZMP

W poczuciu odpowiedzialności za dalszy los najbardziej udanej z polskich reform ustrojowych, za utrzymanie zdolności kreowania przedsięwzięć rozwojowych, zmierzających do poprawy jakości życia mieszkańców gmin, miast, powiatów i regionów, niezbędne jest:

  1. zrekompensowanie ubytków we wpływach JST z udziałów w podatku PIT,
  2. zwiększenie wydatków budżetu państwa na edukację i ochronę zdrowia, tak aby zmniejszyć obciążenie społeczności lokalnych skutkami rosnącego niedoszacowania części oświatowej subwencji ogólnej oraz niedofinansowania ochrony zdrowia przez NFZ.

Należy również w pełni pokrywać koszty realizacji zadań zleconych z zakresu administracji rządowej oraz przestrzegać zasady przekazywania wystarczających środków na nowe zadania, rozumiane również jako zwiększenie zakresu czy podnoszenie wymagań dla zadań już realizowanych.

Pliki do pobrania

Pytania i odpowiedzi


Czym jest WPF i jaki ma wpływ na funkcjonowanie miast i ich mieszkańców

Miasta są zobowiązane do prowadzenia odpowiedzialnej polityki finansowej, w tym do prognozowania swoich przyszłych dochodów, wydatków i obciążeń. Realizując wiele inwestycji ważnych dla mieszkańców (ulice i drogi, transport publiczny, infrastruktura podziemna, szkoły, przedszkola itp.) korzystają często z kredytów, ponieważ wykonanie większości inwestycji wcześniej i w krótszym czasie powoduje, że są one tańsze i szybciej służą mieszkańcom. Miasta nie mogą jednak zadłużać się bardziej niż są w stanie spłacać zaciągnięte kredyty, dlatego w swoich planach i prognozach podlegają nadzorowi przez Regionalne Izby Obrachunkowe (RIO), które sprawdzają m.in., czy limit zadłużenia nie jest przekroczony.

Czym jest nadwyżka operacyjna i na co miasta mogą ją przeznaczać?

Nadwyżka operacyjna to różnica między dochodami bieżącymi i wydatkami bieżącymi. Może ona być przeznaczona wyłącznie na inwestycje (rozwój) oraz na spłatę kredytów, czyli zapłacenie za wcześniej wykonane inwestycje (kredyty mogą być zaciągane tylko na te cele). Po to, by zwiększyć możliwości rozwoju w skali oczekiwanej przez mieszkańców, miasta dodatkowo pozyskują środki z innych źródeł, przede wszystkim dotacje z Unii Europejskiej.

Jakie skutki przyniesie obniżona prognoza wartości nadwyżki operacyjnej?

W roku 2019 nastąpił silny spadek nadwyżki operacyjnej (aż o prawie 10 mld zł), a w latach 2020 i 2021 spodziewany jest jej dalszy spadek. Oznacza to zahamowanie możliwości podejmowania kolejnych inwestycji, a w konsekwencji zmniejszenie tempa rozwoju kraju. Spowoduje to negatywne skutki nie tylko bezpośrednio w poszczególnych miastach, ale także spadek dochodów budżetu państwa (mniejsze wpływy z VATu i innych podatków).

Co jest przyczyną zmiany prognozy?

Stan finansów miast ulega szybkiemu pogorszeniu. Będzie to jeszcze silniejsze po zmianach w podatku PIT, którego samorządom nie zrekompensowano. Główne przyczyny pogorszenia to wciąż malejąca w porównaniu z kosztami oświaty subwencja szkolna oraz szybszy niż przyrost dochodów własnych wzrost wydatków na bieżące potrzeby (ceny energii, materiałów i usług, koszty pracy).

Jakie skutki odczują miasta i ich mieszkańcy

Mieszkańcy z jednej strony zyskali (mniejszy podatek), ale z drugiej stracili (mniej potrzebnych inwestycji w ich otoczeniu). Odczuwalnym skutkiem będzie rezygnacja przez wiele miast i gmin z części inwestycji, na które mieszkańcy czekają, a w biedniejszych terenach także spadek jakości lokalnych usług albo wzrost ich cen.

Co można zrobić by zmienić obecną sytuację – postulaty ZMP

Aby lokalni włodarze mogli dalej rozwijać swoje miasta i gminy, zmierzając do poprawy jakości życia mieszkańców, niezbędne jest:

  1. zrekompensowanie ubytków we wpływach JST z udziałów w podatku PIT,
  2. zwiększenie wydatków budżetu państwa na edukację i ochronę zdrowia, tak, aby zmniejszyć obciążenie społeczności lokalnych skutkami rosnącego niedoszacowania subwencji szkolnej oraz niedofinansowania lecznictwa.

Należy również w pełni pokrywać koszty realizacji zadań zlecanych miastom i gminom przez administrację rządową oraz przekazywać wystarczające środki na nowe zadania.