Rada miasta (i gminy) jest organem decyzyjnym i kontrolnym w każdym mieście (i gminie). Radnych do rad wybierają bezpośrednio mieszkańcy miast (i gmin) w wyborach samorządowych; od 2018 roku na 5 lat. Rada obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego zwykle w urzędzie miasta i gminy. Decyzje podejmowane przez radę w sprawach różnych dziedzin życia miasta, spisywane są w formie uchwał. Mieszkańcy mają prawo do uzyskiwania informacji o działalności rady, uczestniczenia w sesjach i posiedzeniach komisji rady. Radni interweniują w imieniu mieszkańców, spotykają się z urzędnikami, szukają rozwiązań, zgłaszają pytania i interpelacje na sesjach.
Mieszkańcy większych miast liczących powyżej 100 tysięcy mieszkańców wybierają prezydenta. Burmistrzowie wybierani są w mniejszych miastach. Prezydent lub burmistrz wykonuje uchwały rady i i realizuje zadania określone przepisami prawa. Zarządza majątkiem gminy i odpowiada za wykonanie budżetu. Może też podejmować indywidualne decyzje, od których można się odwołać do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Działalność prezydenta i burmistrza jest kontrolowana przez radę miasta. Radni i mieszkańcy mogą odwołać swoich włodarzy tylko poprzez referendum.
Samorząd terytorialny w Polsce od 1990 r. tworzą gminy, a od 1999 r. również powiaty i województwa. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.
Gminą może być:
- miasto (gmina miejska),
- miasto z sąsiadującym obszarem (gmina mieszana miejsko-wiejska),
- wieś z sąsiadującym obszarem (gmina wiejska).
Obecnie mamy 66 miast na prawach powiatu i prawie 2,5 tysiąca gmin, w tym 930 miast. Ustrój Warszawy jako miasta stołecznego jest nieco inny, stolica jest podzielona dodatkowo na 18 dzielnic.
Każdy szczebel samorządu ma różne zadania, odpowiada za realizację różnych usług publicznych, z których każdy z nas korzysta, choć w różnym zakresie i na różnych etapach życia.
Już jesienią 2018 możesz wybrać przedstawicieli w Twoim mieście!
Referendum to rozstrzygnięcie istotnej dla danej społeczności sprawy w drodze powszechnego głosowania.
Może polegać na podaniu na karcie do głosowania odpowiedzi „tak” lub „nie” na postawione pytania referendalne lub na wyborze jednego spośród podanych na karcie wariantów.
Potrzebujesz podpisu 15 osób (z wnioskiem może wystąpić też organizacja pozarządowa lub inna osoba prawna)
Skieruj pismo do urzędu miasta
Potrzebujesz poparcia 10% dorosłych mieszkańców Twojego miasta
Skieruj go wraz z dokumentacją do urzędu miasta
Twój wniosek o referendum będzie sprawdzony pod względem formalnym
Głosuj i namawiaj mieszkańców. Wynik jest wiążący, jeśli weźmie udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania (lub w przypadku odwołania burmistrza/
Gdy referendum lokalne ogłasza miasto, możesz zadecydować w konkretnej, ważnej dla miasta sprawie, głosujac w takich tematach, jak np.: granice miasta, podatek lokalny czy budowa inwestycji oddziałującej na otoczenie, np.: spalarni śmieci. Głosuj, bo masz na to wpływ.
W referendum lokalnym można również odwołać władze samorządowe, które się nie sprawdziły.
Z inicjatywą mogą wystąpić m.in. mieszkańcy. Wniosek w sprawie referendum musi spełnić wymagania formalne, a inicjatorzy są zobowiązani do zebrania poparcia 10% osób uprawnionych do głosowania. Referendum jest ważne, jeżeli weźmie w nim udział nie mniej niż 3/5 liczby mieszkańców biorących udział we wcześniejszym wyborze burmistrza czy prezydenta.
W kadencji 2014-2018 odbyło się 46 gminnych referendów odwoławczych, w 6 przypadkach władze lokalne zostały odwołane, pozostałe referenda były nieważne z powodu niskiej frekwencji.
Zobacz, jak przebiegały inne referenda
Mieszkańcy gminy wiejskiej Zielona Góra zadecydowali
w referendum o połączeniu ich gminy z miastem. W wyniku tej decyzji 17 podmiejskich miejscowości połączyło się
z Zieloną Górą.
FREKWENCJA: 55,18%
ZA: 4396 osób
PRZECIW: 3828 osób
Mieszkańcy Krynicy Morskiej decydowali, czy chcą, żeby ich miasto było uzdrowiskiem.
Większość głosujących zdecydowała, że nie chcą
uzdrowiska.
FREKWENCJA: 35,58%
ZA: 41 osób
PRZECIW: 360 osób
Referendum w sprawie odwołania prezydenta. Referendum było nieważne
z powodu zbyt
niskiej frekwencji.
FREKWENCJA: 16,08 %
(19 926 mieszkańców)
ZA: 17 300 osób
PRZECIW: 1087 osób
Rekordowa frekwencja w referendum lokalnym w sprawie odwołania prezydenta padła
w Sopocie w 2009 r. Pomysł, aby to mieszkańcy kurortu zdecydowali o przyszłości prezydenta
Sopotu, zgłosił on sam.
FREKWENCJA: 40,02%
(13 020 mieszkańców)
ZA: 4892 osób
PRZECIW: 8037 osób
Statuty miast regulują w sposób bardzo różnorodny kwestie inicjatywy uchwałodawczej. Prawo do niej mają prezydenci, burmistrzowie, a także radni. Jednak w wielu miastach inicjatywę uchwałodawczą posiadają również ich mieszkańcy. Możesz zebrać grupę mieszkańców zainteresowanych wybranym przez Ciebie przedsięwzięciem i wspólnie z nimi napisać projekt uchwały. Kolejny etap to skierowanie go do rady miasta przez złożenie dokumentów w urzędzie miasta. Rada miasta rozpatrzy projekt uchwały na kolejnej sesji.
Uzasadnij problem
Skieruj go do rady miasta
Rada miasta rozpatrzy projekt uchwały na najbliższej sesji - przyjmie lub odrzuci
Takie rozwiązanie daje Ci możliwość uczestniczenia w procesie stanowienia prawa w Twoim mieście. Możesz realnie współdziałać w sprawowaniu władzy uchwałodawczej.
Mieszkańcy miast mogą aktywnie uczestniczyć w procesie podejmowania decyzji planistycznych. Plan zagospodarowania przestrzennego określa, co w danym miejscu może w przyszłości powstać: mieszkania, parki, sklepy. Działania konsultacyjne umożliwiają mieszkańcom wyrażenie opinii oraz uzyskanie informacji zwrotnej, ułatwiają również wybór najkorzystniejszego rozwiązania dla wszystkich stron.
Ogłasza to np. na stronie internetowej miasta
Skieruj je do urzędu miasta
Skieruj je do prezydenta/
Jeśli rada mimo Twoich uwag uchwali plan, a uważasz, że jest on szkodliwy, możesz iść do sądu
Biorąc udział w konsultacjach na temat planu zagospodarowania przestrzeni Twojego miasta, możesz przyczynić się do wyboru optymalnego rozwiązania. Możesz też uzyskać z rzetelnego źródła kompleksowe informacje o tym, w jaki sposób działają instytucje projektujące i realizujące przedsięwzięcia planistyczne w Twojej „małej ojczyźnie”.
Konsultacje społeczne to forma dialogu, którą prowadzi urząd z mieszkańcami, by zasięgnąć ich opinii na temat istotnych kwestii dotyczących miasta. Konsultacjom może zostać poddany projekt uchwały i niektóre zarządzenia prezydenta lub burmistrza oraz każda sprawa lokalna, którą prezydent, burmistrz lub rada zdecydują się skonsultować z mieszkańcami.
Konsultacje to szansa na przedyskutowanie projektu i uwzględnienie w nim Twoich potrzeb.
Poszukaj informacji o tematach i terminach konsultacji
Złóż opinię na piśmie, przez internet lub bezpośrednio na spotkaniu z urzędnikami
Sprawdź na stronie internetowej miasta, czy i jak została uwzględniona Twoja opinia
Biorąc udział w konsultacjach społecznych, możesz mieć wpływ na podejmowanie decyzji w wielu kwestiach dotyczących rozwoju Twojego miasta, np. planów zagospodarowania przestrzennego, nowych inwestycji, modernizacji ulicy, zagospodarowania skweru albo dyskusji o ofercie domów kultury. Konsultacje społeczne to Twój głos doradczy, na podstawie którego urząd podejmuje ostateczną decyzję. Informacje na temat planowanych konsultacji możesz znaleźć na stronie internetowej swojego miasta.
Budżet obywatelski (BO), zwany również partycypacyjnym, funkcjonuje w Polsce od 2011 r. Prekursorem tego rozwiązania był Sopot, a w 2012 r. w jego ślady poszły Bydgoszcz, Poznań i Karpacz. Aktualnie funkcjonuje on w ponad 200 gminach. Jest to atrakcyjna i angażująca forma komunikacji z mieszkańcami. Dzięki niej zwiększa się wiedza mieszkańców na temat rozporządzania pieniędzmi publicznymi.
Budżet obywatelski składa się z kilku etapów, na większości z nich możesz się zaangażować.
co zmienić w swojej okolicy? Na co można przeznaczyć pieniądze?
Czy i kiedy rozpoczyna się w Twojej miejscowości nabór pomysłów do budżetu obywatelskiego
Co chcesz zmienić w swoim otoczeniu, w jaki sposób i dlaczego
Prześlij swój projekt przez internet lub dostarcz osobiście zgodnie z regulaminem BO w Twoim mieście
na weryfikację ze strony urzędu
i zachęć do tego innych
Jeśli projekt uzyska wystarczającą liczbę głosów, zostanie zrealizowany przez miasto
Budżety obywatelskie zyskują na popularności. Gminy przeznaczają pieniądze na budżet obywatelski w zależności od swoich możliwości finansowych - od 250 tysięcy zł, czasem 500 tysięcy zł, 1 miliona zł, a w przypadku dużych miast do 20 milionów zł i więcej (np. w Warszawie ponad 60 mln zł).
Miasta mają możliwość tworzenia jednostek pomocniczych. W miastach najczęściej tworzy się dzielnice i osiedla. Rady dzielnic i rady osiedli dysponują budżetem uchwalanym przez radę miasta, z którego mogą być finansowane projekty mieszkańców, istotne dla sąsiedztwa. Warto pytać i rozmawiać o nowych przedsięwzięciach, które są zaplanowane przez radnych na Twoim osiedlu lub w dzielnicy. Można także samemu zostać radnym osiedlowym i mieć wpływ na lokalne inwestycje.
Uzyskasz wpływ na inwestycje w twoim otoczeniu
Sprawdź, kiedy odbywają się u Ciebie wybory do rad osiedli
Musisz mieć skończone 18 lat i mieszkać tam, gdzie kandydujesz
Możesz zgłosić się sam lub zostać zgłoszonym przez osoby, które Cię popierają
Zaprezentuj się mieszkańcom, wygraj i działaj!
Raz na 4 lata odbywają się wybory do rad osiedli. Każda miejscowość ustala swój harmonogram wyborczy. Radnym osiedlowym może zostać osoba, która ukończyła 18 lat i jest obywatelem Polski lub UE, posiada pełnię praw wyborczych i publicznych oraz mieszka na terenie osiedla, którego chce zostać radnym.
Współpraca urzędników z organizacjami pozarządowymi obejmuje działania, w które angażują się mieszkańcy zrzeszeni
w ramach stowarzyszeń lub fundacji. Istnieją dwie formy takiej współpracy - niezwiązana z przekazywaniem organizacji pieniędzy oraz ta, która wiąże się z wykorzystaniem środków publicznych.
Jeśli ogłoszony przez samorząd miejski program współpracy z organizacjami pozarządowymi nie zawiera spraw, którymi zajmuje się Twoja organizacja, możesz pójść do urzędu miasta i w imieniu organizacji pozarządowej zgłosić swoją inicjatywę.
Sprawdź kto zajmuje się ważnym dla Ciebie problemem miejskim
Stwórz fundację lub stowarzyszenie w sprawie ważnej dla Ciebie i dla miasta
Korzystaj z wiedzy i sprawdzonych sposobów innych organizacji, więcej na www.ngo.pl
Współpracuj z innymi i załatwiaj ważne sprawy
Jako organizacja pozarządowa możesz nawiązać z miastem współpracę o charakterze niefinansowym i finansowym. Pierwszy polega na konsultowaniu projektów uchwał w dziedzinach, w których działa Twoja fundacja lub stowarzyszenie. Ta współpraca to również tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz administracji publicznej. Charakter finansowy współpracy polega na zlecaniu przez władze miasta organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych. Np. Gdańsk w ramach konkursów dla organizacji pozarządowych w 2018 roku rozdysponował 55 mln zł.
W różnych samorządach funkcjonują tzw. ciała przedstawicielskie, w których mogą uczestniczyć mieszkańcy. Taka praca ma charakter społeczny. W miastach są rady seniorów, rady młodzieżowe, rady kobiet, rady działalności pożytku publicznego, mogą również działać komisje dialogu obywatelskiego. Uczestniczą w nich zwykle przedstawiciele lokalnych organizacji pozarządowych.
Zgłoś inicjatywę, sugestię, rozwiązanie swojego problemu lub wyraź opinię
To okazja, by być bliżej tego, czym aktualnie zajmuje się samorząd i mieć wpływ na jego plany
W miastach mogą działać Komisje Dialogu Obywatelskiego. Komisje mają charakter inicjatywno-doradczy. Rady Działalności Pożytku Publicznego działają jako organy konsultacyjno-doradcze przy prezydencie/burmistrzu. Rady Seniorów reprezentują interesy seniorów wobec władzy lokalnej. Rady Młodzieżowe to fora współpracy i wymiany opinii na ważne tematy dotyczące kierunków rozwoju miasta oraz spraw, które bezpośrednio dotyczą młodych ludzi. Rady Kobiet działają w co najmniej pięciu miastach w Polsce: w Słupsku, Wadowicach, Wrocławiu, Koronowie. Ostatnią utworzoną jest Rada Kobiet w Rzeszowie.
Inicjatywa lokalna to współpraca samorządu terytorialnego z mieszkańcami, aby wspólnie realizować zadania publiczne na rzecz społeczności lokalnej. Miasto w ramach swojego wkładu może na przykład kupić materiały i usługi albo wypożyczyć sprzęt niezbędny do realizacji inicjatywy lokalnej. Wkład mieszkańców może polegać na pracy społecznej, na świadczeniach pieniężnych i rzeczowych.
Brakuje ci pieniędzy i narzędzi do jego realizacji
Opisz szczegółowo, z jaką inicjatywą występujesz, czego potrzebuje Twoje sąsiedztwo
Zrób to osobiście lub przez organizację pozarządową
Urząd sprawdzi, czy wniosek jest zgodny z potrzebami lokalnej społeczności, ilu mieszkańcom będzie służył, czy uda się utrzymać efekty działania również w przyszłości
Ustalisz z urzędnikami szczegóły swojej inicjatywy
Realizujesz przedsięwzięcie ważne dla Ciebie i mieszkańców z Twojego otoczenia
Urząd może Cię wesprzeć, pomagając przy realizacji zadania, w sposób organizacyjny. Nie przekaże Ci dotacji finansowej, ale kupi na przykład materiały lub usługi, czy wypożyczy sprzęt niezbędny do realizacji Twojego projektu. Nie możesz czerpać zysku z realizacji wybranej przez siebie inicjatywy. Im większy będzie wkład mieszkańców w to przedsięwzięcie (osobowy, finansowy), tym większe szanse, że dostaniesz wsparcie ze strony urzędu.