Z prac Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego
Minister Michał Boni, Współprzewodniczący Komisji Wspólnej ze strony rządowej zaprosił samorządowców na posiedzenie 31 października br. do nowej siedziby swojego ministerstwa (administracji i cyfryzacji) na ulicę Królewską. Tam obradom po raz pierwszy współprzewodniczył Mariusz Poznański – Przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP, który przez kolejnych dziewięć miesięcy będzie pełnił funkcję Współprzewodniczącego Komisji ze strony samorządowej. Jest to zgodne z ustaleniem, że każda z sześciu korporacji wchodzących w skład KWRiST rotacyjnie przejmuje przewodniczenie delegacji samorządowej.
- Jestem z Wielkopolski i chciałbym trochę wielkopolskiego porządku wprowadzić do obrad w Warszawie – rozpoczął Mariusz Poznański. Zapowiedział, że nie będzie się zgadzał na próby przyspieszania wydawania opinii przez stronę samorządową, bo ustawa daje na to 30 dni; postara się także do minimum ograniczyć opiniowanie projektów w trybie obiegowym, bez zebrania się zespołu roboczego. Przypomniał, że projektodawcy mają obowiązek precyzyjnie określać skutki finansowe projektowanych aktów prawnych i przekazać adekwatne do nich środki finansowe. - I jeszcze jedna nowość, która uzyskała już akceptację ministra Boniego – będziemy przed rozpoczęciem realizacji porządku obrad omawiali sprawy niezałatwione. Od dziś informacja o nich będzie każdorazowo przedstawiana na początku – zapowiedział wójt Czerwonaka.
Odpady nie do zmiany
Wyjątkowo bogaty był program obrad Komisji Wspólnej. Rozpoczęła go debata dotycząca wdrażania nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Wiceminister środowiska, Piotr Woźniak nawiązując do dyskusji społecznej, w której częstym motywem są propozycje zmian ustawy, podkreślił: - Jeśli chodzi o sam kręgosłup ustawy – tutaj nie ma żadnego planu zapasowego. Ta ustawa weszła w życie 1 lipca br. w pełnym wymiarze ze skutkiem do stosowania od 1 lipca przyszłego roku i rząd nie planuje żadnych zasadniczych zmian ani ich nawet nie rozważa..
Według szacunków około ¼ mieszkańców Polski nigdy nie zapłaciła ani złotówki za wywóz śmieci, a w tej chwili to się zmieni. - Uważamy, że nowa ustawa jest sprawiedliwa, jeśli chodzi o podział kosztów między wszystkich mieszkańców i (… ) dlatego będzie wdrażana w takim kształcie, w jakim jest teraz – w ten sposób wiceminister Woźniak rozwiał nadzieje samorządowców również na wprowadzenie możliwości odbioru odpadów bez organizowania przetargu przez spółki komunalne ze 100-procentowym udziałem gminy tam, gdzie do tej pory nie weszły spółki prywatne. Wnosił o to Związek Miast Polskich na wrześniowym posiedzeniu Komisji Wspólnej. P. Woźniak poinformował też, że w ministerstwie działa tzw. czerwony telefon, dzięki któremu samorządowcy na bieżąco mogą konsultować pojawiające się wątpliwości.
Prezentacja na podstawie ankiet
Emilia Kołaczek z Departamentu Gospodarowania Odpadami przedstawiła prezentację dotyczącą wdrażania ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (prezentacja zamieszczona na stronie internetowej ZMP), z której wynika – na podstawie ankiety przeprowadzonej wśród 1705 gmin od maja do lipca br. – że wszystkie województwa przyjęły zaktualizowane plany gospodarowania odpadami i wyznaczyły regiony gospodarki odpadami komunalnymi, regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych, a także instalacje do zastępczej obsługi regionów. Gorzej wyglądała sytuacja w gminach, gdzie prace postępują znacznie wolniej – aż 30% gmin zadeklarowało, że nie podjęły jeszcze działań, by powołać jednostkę organizacyjną do wdrażania nowego systemu, a tylko niespełna 17% z nich określa stan prac jako zaawansowany. Ponad 87% gmin nie podjęło jeszcze prac nad ogłoszeniem przetargu na odbiór śmieci od mieszkańców. Blisko połowa gmin nie zaczęła zmieniać regulaminów, choć wiedzą już, jak będą naliczać opłaty – zdecydowana większość - 82,5% planuje pobieranie opłat w zależności od liczby mieszkańców, tylko 5,8% – od wielkości nieruchomości, 4,3% - od ilości zużytej wody i niespełna 2% - ryczałem. Gminy zgłaszają trudności związane z określeniem ilości wytwarzanych na terenie gminy odpadów komunalnych, związane z kalkulacją kosztów całego systemu, a co za tym idzie – kalkulacją opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Wnioski z ankiety są niezbyt optymistyczne: gminy powinny podjąć intensywne prace nad opracowaniem regulaminu utrzymania czystości i porządku, ogłoszeniem przetargu oraz opracowaniem niezbędnych uchwał.
Wiceprezydent Warszawy, Jarosław Kochaniak zwrócił uwagę, że duże miasta są zaawansowane w pracach nad wdrażaniem ustawy, jednak napotykają na wiele problemów wynikających z niejednoznaczności zapisów ustawowych - inaczej interpretują je gminy, inaczej ministerstwo środowiska, inaczej prawnicy i przedsiębiorcy. Przedstawił też szereg propozycji zmian z punktu widzenia konieczności zrównoważenia budżetów gmin. Pytał też, jak wyegzekwować opłaty od osób, które do tej pory nigdy nie płaciły za śmieci? Kto podejmuje decyzję administracyjną, a potem egzekucję należności w przypadku powołania związku międzygminnego?
Ponieważ uwag szczegółowych było bardzo dużo, Komisja Wspólna zdecydowała przenieść dyskusję na ten temat na posiedzenie Zespołu ds. Infrastruktury, który przedstawi swoje rekomendacje za miesiąc, przy założeniu, że może się w nich znaleźć część wspólna ustaleń oraz część rozbieżna (np. dotycząca zamówień in house).
Na wniosek Krakowa dotyczący zmiany przepisów, by umożliwić usuwanie z prywatnych nieruchomości plakatów, reklam czy napisów oraz egzekwowania od właścicieli koszenia trawy - przedstawiciele ministerstwa transportu, budownictwa i gospodarki morskiej odpowiedzieli, że pracują nad nowymi zapisami, zgodnymi z intencją wnioskodawcy, a jednocześnie zgodnymi z zapisami konstytucyjnymi, gwarantującymi właścicielowi swobodę decydowania o swej własności. Propozycja ma być przedstawiona na posiedzeniu zespołu roboczego.
Podsumowanie debaty Samorządowego Kongresu Oświatowego
Ponieważ przedstawiciele rządu brali udział w Kongresie i znają jego wnioski, wójt Marek Olszewski, szef Zespołu ds. Edukacji, Kultury i Sportu zaznaczył tylko, że dzięki Kongresowi wiele środowisk zwróciło uwagę na sprawy, o których samorządowcy mówią od dawna, a z którymi nie mogli się przebić.
- Najbliższe miesiące pokażą, co dalej stanie się z naszymi propozycjami. To czas, by korzystać z pakietu zmian, które cała strona samorządowa przygotowała wspólnie. Odpowiadając mu, wiceminister edukacji narodowej Maciej Jakubowski przypomniał, że jego resort stara się wyjść naprzeciw tym oczekiwaniom i np. kontynuuje rozmowy z samorządowcami i związkami zawodowymi w sprawie zmian w ustawie Karta Nauczyciela. Minister Boni zaproponował, by informować na bieżąco Komisję Wspólną o wszelkich nowych pomysłach MEN.
Dyskusja o finansowaniu edukacji przedszkolnej
Minister edukacji narodowej Krystyna Szumilas kolejny już raz przedstawiła samorządowcom prezentację dotyczącą ustawy tzw. przedszkolnej, która zakłada, że gminy dostaną dofinansowanie na zmniejszenie opłat za pobyt dzieci w przedszkolach oraz na rozwój sieci przedszkolnej. Uprzedzając pytania o kwestię finansową zapewniła, że dotacja na przedszkolaki będzie pewna i stała, bo zapisana w ustawie.
Ryszard Grobelny, Prezes ZMP zanegował filozofię angażowania środków publicznych po to, by dofinansować de facto rodziców, i to bez względu na ich status majątkowy. - To jest moim zdaniem błąd w systemie, w którym wciąż poszukujemy dodatkowych środków na realizację ważnych zadań państwowych – uzasadniał swoje stanowisko prezydent Poznania. Sprzeciwił się również finansowaniu dotacją zadania własnego gmin, podczas gdy ustawa o samorządzie gminnym zezwala tylko na zwiększenie dochodów własnych lub subwencjonowanie zadań. Ustawy o finansach publicznych oraz o dochodach JST traktują dotowanie zadań własnych jako system wyjątkowy, np. przy zadaniach inwestycyjnych. Jego zdaniem też skutek nowego finansowania przedszkoli będzie taki, że ci, którzy dziś mają dostęp do nich – będą mieli tę usługę taniej, ale ci którzy dziś jej nie mają – nie będą mieli jej nadal. W kwestii umożliwienia łączenia kilku przedszkoli w jeden zespół, ale tylko z terenu należącego do obwodu szkoły podstawowej – prezydent Grobelny apelował, by pozostawić to do decyzji samorządom. - Dlaczego ktoś w ministerstwie ma wiedzieć lepiej, jak zorganizować przedszkola w konkretnej gminie? – pytał. Z kolei Marek Olszewski, współprzewodniczący Zespołu ds. Edukacji, Kultury i Sportu zaproponował, by powołać zespół ekspercki, który wyliczyłby koszty nowych zadań, gdyż z różnych samorządów napływają sprzeczne informacje co do adekwatności środków finansowych do zadań. Minister Szumilas zadeklarowała pełną współpracę z ekspertami.
Prezentacje
Na wniosek ZMP znalazła się w porządku obrad Komisji prezentacja (w załączeniu) dotycząca stanu prac prowadzonych w ramach przygotowań do eksploatacji w Polsce złóż gazu z łupków. Przedstawił ją wicedyrektor Departamentu Geologii i Koncesji Geologicznych, Rafał Miland. Poinformował on, że przygotowywana jest ustawa o wydobywaniu węglowodorów, ich opodatkowaniu i Funduszu Węglowodorowym, która ma zawierać zapisy, że JST otrzymają bezpośrednio rekompensatę za prowadzoną na ich terenie działalność wydobywczą. I tak planowane jest podwyższenie opłat eksploatacyjnych z 5,8 zł do 24 zł za 1000 m3 gazu wysokometanowego, do 20 zł – zaazotowanego i do 50 zł – za 1 t ropy naftowej. Jednocześnie planowana jest zmiana podziału opłaty - gminy będą otrzymywać 60% tej kwoty, powiaty i województwa - po 15 %, i NFOŚ – 10 %. (Do tej pory gminy otrzymywały 60%, a NFOŚ – 40%). Opłata będzie dotyczyła zarówno złóż konwencjonalnych, jak i łupkowych. Dyrektor Miland zapowiedział jednocześnie, że już za miesiąc chce przedłożyć propozycje zapisów ustawy. Procedurę przyjęcia przez Radę Ministrów założeń ustawy, bez poddania ich opiniowaniu przez Komisję Wspólną, skrytykował Marek Wójcik, zastępca sekretarza generalnego ZPP. Skrytykował też bardzo niedokładne szacunki rekompensat dla JST, które wahają się od 100 do 500 mln zł w skali kraju – rozpiętość jest zbyt duża. Jego zdaniem należy wpisać do ustawy konieczność uzgodnienia też warunków korzystania z dróg lokalnych przez firmy wydobywcze, których ciężki sprzęt bardzo niszczy drogi.
Magdalena Sroka, wiceprezydent Krakowa przedstawiła kolejną prezentację – „Pakt dla Kultury”
Pomoc samorządowców niezbędna
Informację na temat projektu Uproszczenie procedur związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej poprzez ich elektronizację i wdrożenie „jednego okienka” przekazał Tomasz Stępień, przedstawiciel Krajowej Izby Gospodarczej. Poinformował o problemie z zainteresowaniem gmin bezpłatnymi szkoleniami w tym zakresie, finansowanymi ze środków unijnych. Ponieważ projekt trwa jeszcze tylko rok, należy pilnie podjąć działania, by jak najlepiej wykorzystać pozostały czas i pieniądze. Samorządowcy obiecali pomoc w tej sprawie.
Część robocza
W części roboczej Komisja Wspólna zaopiniowała 19 projektów aktów prawnych, w tym pozytywnie m.in. rozporządzenie MEN dotyczące zakresu danych gromadzonych w systemie informacji oświatowej; nowelizację rozporządzenia MEN w sprawie sposobu podziału subwencji oświatowej na 2012 rok oraz projekt założeń nowelizujących ustawę o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.
Krajowa Polityka Miejska bez pieniędzy?
Dyskusję wzbudził projekt założeń ustawy o Krajowej Polityce Miejskiej, który co prawda przez nowo powołany zespół tzw. miejski został zaopiniowany pozytywnie, jednak na zespole finansowym zabrakło przedstawicieli projektodawców (wiceminister rozwoju regionalnego, Paweł Orłowski tłumaczył, że nie otrzymał zaproszenia) – uwagi więc przedstawił jego współprzewodniczący ze strony samorządowej, Ryszard Grobelny bezpośrednio na Komisji Wspólnej. Domagał się on przywrócenia zapisów z poprzedniej wersji założeń, gdyż w nowej wersji zniknęły wszystkie zapisy dotyczące finansowania KPM. Zgłosił też wniosek, by nie tylko powrócić do poprzedniej wersji zapisów (z maja br.), ale nawet wzmocnić i skonkretyzować instrumenty finansowe – zgodnie z postulatami samorządowców – bez nich bowiem nie da się prowadzić polityki miejskiej. Wiceminister Orłowski przyznał, że instrumenty finansowe są kluczowym elementem prowadzenia polityki, jednak uznał, że ich wprowadzenie należy poprzedzić debatą ekspertów, a zapisy dotyczące finansowania znajdą się we właściwym projekcie KPM. Te argumenty nie przekonały samorządowców: - Nadal nie mogę zrozumieć, dlaczego tylko instrumenty finansowe zostały tak potraktowane, przecież debaty eksperckiej wymagają np. instrumenty planistyczne (…), ale instrumenty planistyczne w dokumencie się znajdują; instrumenty finansowe nie. – polemizował prezydent Grobelny. Ostatecznie Komisja pozytywnie zaopiniowała projekt, ale ze zgłoszonymi uwagami.
Brak opinii – negatywna – na zespoły
Projekt ustawy nowelizujacej ustawy w związku z podwyższeniem wieku emerytalnego nie został zaopiniowany z dwóch powodów. Po pierwsze, projektodawcy nie poinformowali wcześniej strony samorządowej o zmianie dotyczącej nauczycieli mianowanych, którzy – w myśl nowych zapisów – nie będą musieli przechodzić na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego, co w praktyce oznacza, że JST nie będą mogły rozwiązać z nimi umowy o pracę. Skutek zaś tego rozwiązania będzie taki, że w szkołach uczyć będą osoby w wieku emerytalnym, blokując dostęp do zawodu młodym nauczycielom. Po drugie – Rada Ministrów przyjęła projekt już 24 października, a więc nie czekając na opinię samorządowców, po czym skierowała go do sejmu. W związku z tym współprzewodniczący Poznański wystosuje pismo do pani marszałek sejmu Ewy Kopacz, w którym poinformuje ją o zaistniałej sytuacji.
Negatywną opinię otrzymał projekt rozporządzenia MEN regulującego zasady działania poradni psychologiczno-pedagogicznych, ze względu na brak systemowego rozwiązania finansowania nowych zadań, po zakończeniu 3-letniego okresu pilotażu (kiedy to na ich realizację są pieniądze unijne).
Trzy projekty zostały ponownie skierowane na posiedzenie Zespołu ds. Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej, z upoważnieniem Komisji Wspólnej do ich ostatecznego zaopiniowania (po wyjaśnieniu spornych kwestii) – projekt nowelizacji ustawy tzw. żłobkowej (tu trzeba doprecyzować zapis umożliwiający łączenie żłobków i przedszkoli); projekt nowelizacji rozporządzenia dotyczącego zakresu danych w rejestrze podmiotów wykonujących działalność leczniczą (ze względu na rozpatrywanie uwag zgłoszonych już po terminie konsultacji i możliwość wprowadzenia jeszcze zmian w projekcie) oraz projekt nowelizacji rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (również ze względu na możliwe zmiany w projekcie).
Sprawy różne
Prezydent Poznania, Ryszard Grobelny zgłosił dwie sprawy, które powinny zostać omówione na jednym z najbliższych posiedzeń Komisji Wspólnej: jak wynika z analiz zarówno ministerstwa finansów, jak i korporacji samorządowych, wiele gmin, zwłaszcza małych będzie miało problem ze zrównoważeniem dochodów bieżących i wydatków bieżących, a co za tym idzie – z uchwaleniem budżetów na 2013 rok. W tej sytuacji powstaje pytanie, czy regionalne izby obrachunkowe będą w stanie przygotować te budżety dla tak znacznej liczby gmin? Druga kwestia dotyczy rozwiązania problemu traktowania przez instytucje przyznające środki europejskie - w przypadku dokonywania płatności bezpośrednio na rzecz podwykonawcy przy realizacji inwestycji z udziałem pieniędzy europejskich – tego typu płatności jako wydatków niekwalifikowanych. Na mocy obowiązujących przepisów Kodeks Cywilny dopuszcza możliwość uiszczania płatności bezpośrednio na rzecz podwykonawcy, jeżeli strony się tak umówią. W przypadku problemów finansowych wykonawcy, taki zabieg pozwala inwestorowi doprowadzić inwestycję do końca, a wykonawcy ustrzec się kar umownych. Wiceminister Paweł Orłowski zapowiedział przygotowanie odpowiedzi pisemnej w tej sprawie, jednak wstępnie przyznał, że jest możliwe traktowanie tych wydatków jako kwalifikowanych, jeśli został spełniony wymóg ustalenia zakresu robót.
Andrzej Porawski, sekretarz strony samorządowej przekazał wiceminister Magdalenie Młochowskiej pisma z postulatem rozwiązania sprawy funkcjonowania samorządowych kolegiów odwoławczych i włączenia tego problemu do planu debat systemowych Komisji Wspólnej.
Ostatnią sprawą, poruszoną przez Rudolfa Borusiewicza, sekretarza generalnego Związku Powiatów Polskich była kwestia likwidacji sądów rejonowych od 1 stycznia 2013 roku. Zwrócił się on o podjęcie skutecznej interwencji w tej sprawie, przekazując materiały – uchwałę podjętą przez ZMP oraz dokumenty ZPP. Przypomniał, że korporacje starały się konstruktywnie rozwiązać problem, proponując rozwiązanie znane ze Szkocji, gdzie jest jeden sąd rejonowy, a po całym kraju rozrzucone są oddziały – podobnie można by zrobić w naszych województwach. Sekretarz poinformował, że Zarząd ZPP podjął decyzję o podjęciu regularnej akcji protestacyjnej: - Determinacja jest taka, że – jeśli nie będzie innego wyjścia – to podejmujemy protest, by jeszcze przed 1 stycznia 2013 zrobić zadymę, jeżeli to jest jedyna możliwość osiągania celu – zakończył.
Komisja Wspólna podjęła uchwałę zmieniającą regulamin jej prac, tak by można formalnie powołać nowy zespół – ds. Funkcjonalnych Obszarów Metropolitalnych i Miejskich.
Kolejne posiedzenie Komisji Wspólnej odbędzie się 28 listopada br.
Hanna Hendrysiak
