Związek Miast Polskich

Podczas posiedzenia w Piasecznie, 22 stycznia 2016 r., członkowie Zarządu ZMP pozytywnie zaopiniowali projekt ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, ale zgłosili do niego uwagi.

Pozytywną opinię, ale z uwagami szczegółowymi, uzyskał projekt ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci. Program 500+ to inicjatywa warta poparcia, gdyż zajmuje się kwestiami demograficznymi i proponuje konkretne rozwiązania, czego do tej pory nie czyniono. Uzasadnione jest większe wsparcie finansowe dla rodzin posiadających dzieci, aby w ten sposób poprawić ich warunki materialne i zapewnić im lepszy rozwój. - To dobra zmiana w zakresie polityki demograficznej – mówił Marcin Pluta, wiceprezes ZMP, burmistrz Brzezin. Jednak – jak podkreślało wielu reprezentantów miast członkowskich ZMP – wiele zapisów rodzi wątpliwości. Samorządowcy uważają, że konieczne jest spotkanie w sprawie tej regulacji z Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Zastrzeżenia dotyczą np. niewystarczających środków na obsługę tego zadania w wysokości 2%, które proponuje MRPiPS. Jak wskazywał Krzysztof Żuk, wiceprezes ZMP, prezydent Lublina, w jego mieście dotacja celowa w wysokości 2% będzie zbyt mała, zakładając wsparcie dla rodzin w wysokości 340 mln zł rocznie. Przy realizacji innych zadań jest to 3%, a i tak miasto do nich dokłada, dlatego konieczny jest adekwatny poziom finansowania tego zadania – 4% (trzeba zatrudnić pracowników, przygotować miejsca pracy, wyposażyć je w sprzęt).

Projekt zakłada też zbyt krótkie vacatio legis, a jego wdrożenie wiąże się z przygotowaniem przez JST nowych stanowisk pracy, przeszkoleniem urzędników, którzy będą obsługiwać wielką liczbę interesantów. Przedstawiciele miast obawiają się, że mało czasu na jego wdrożenie, będzie niekorzystnie rzutować na wizerunek samorządów, które mogą być obwiniane, że system nie funkcjonuje sprawnie. Wśród mankamentów projektu są również: niewliczanie świadczenia wychowawczego do dochodu rodziny (może skutkować niepodejmowaniem przez rodziców pracy), ustalenie granicy wsparcia na dziecko do ukończenia przez nie18 roku życia (powinno być do 21 lub 25, gdy dziecko się uczy), brak wytycznych do form rzeczowych (gdy świadczenie wychowawcze jest marnotrawione), górny pułap dla rodzin z jednym dzieckiem (niewielkie przekroczenie będzie rodzić poczucie niesprawiedliwości, gdy świadczenie nie zostanie wypłacone, a będzie ono przysługiwać ludziom bogatym, ale z większą liczbą dzieci). Postulowano wprowadzenie ruchomego czasu na przyznanie prawa do świadczenia i jak najszybsze przygotowanie projektów rozporządzeń wykonawczych, które określą sposób i standardy realizacji nowego zadania. Pilnie należy przekazać gminom zapewnienia (promesy) Ministra Finansów o wysokości środków przewidzianych w ustawie budżetowej, aby mogły one rozpocząć formalne czynności: niezbędne zamówienia, zakupy, nabór pracowników itp.

Wśród członków Zarządu ZMP pojawiły się opinie, że projekt ustawy powinien zawierać prostsze procedury, aby wypłacanie świadczeń nie generowało wielkich środków, które trzeba wydać na jego obsługę. Samorządowcy z miast chcieliby, aby pieniądze trafiły we właściwe miejsca i zostały dobrze wydane, na edukację, jedzenie czy ubrania dla dzieci. W związku z tym projektem warto ponadto zastanowić się nad całościowym uporządkowaniem systemu pomocy państwa rodzinom z dziećmi.

Wątpliwości wzbudził również rządowy projekt ustawy o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego. Wprowadzana nowelizacja rozszerza zakres informacji, jakie podmiot powinien udostępniać (obecnie udostępnieniu podlega wyłącznie informacja publiczna). Zamiast pojęcia „informacja publiczna” pojawia się pojęcie „informacja sektora publicznego”, które zgodnie z definicją zawartą w art.2 ust.1 projektu, należy rozumieć jako każdą treść lub jej część będącą w posiadaniu podmiotów. Jest to niepokojące, ponieważ definicja zawarta w projektowanej ustawie będzie mogła służyć specyficznemu „obejściu” bardziej ograniczającej ustawy o dostępie do informacji publicznej. Obawy rodzi możliwy wzrost liczby wniosków o ponowne wykorzystywanie informacji oraz wydawanie większej niż dotychczas liczby decyzji odmownych, co będzie powodować po stronie JST dodatkowe obciążenie pracowników i koszty, a projekt nie wskazuje źródeł ich finansowania. Zapisy są korzystne przede wszystkim dla sektora komercyjnego, dając firmom większe możliwości i oszczędności przy opracowywaniu swoich produktów. Skrócenie terminu udzielenia informacji z 21 do 14 dni uniemożliwi sprawdzenie, czy dany wniosek jest celowy i nie narusza zapisów ustawowych czy wyłączeń.

Zgłoszono uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy o Karcie Polaka. Projekt ustawy wprowadza zmiany mające na celu ułatwienie powrotu do kraju osobom posiadającym Kartę Polaka. W ustawie zostały wykorzystane zapisy z ustawy o repatriacji dotyczące form i trybu udzielania pomocy oraz finansowania zadania z budżetu państwa dla repatriantów osiedlonych bez zaproszenia gminy. W regulacji brakuje jednak zapisu o przyznaniu dotacji z budżetu państwa gminie, która zapewni osobom z „Kartą Polaka” lokal mieszkalny (odmiennie niż w ustawie o repatriacji, która zawierała zapis o przyznaniu z budżetu państwa dotacji gminie, gdy ta przyznała lokal repatriantowi).

Projekt wprowadza także liczne nowe zadania i uprawnienia dla starostów, ale nie doprecyzowuje kwestii aktywizacji zawodowej oraz zasad i podstawy prawnej udzielania pomocy publicznej dla pracodawców w ramach form aktywizacji zawodowej. Środki finansowe na realizację powyższych zadań będą przekazywane z rezerwy celowej „Pomoc dla osób posiadających Kartę Polaka” do wysokości środków budżetu państwa na dany rok budżetowy. Wątpliwości budzi zapis dotyczący możliwości wskazania w rozporządzeniu jednego województwa lub kilku województw, które w danym roku budżetowym będą otrzymywały środki finansowe z rezerwy celowej. Takie rozwiązanie nie daje gwarancji otrzymania środków finansowych osobom osiedlonym na terenie województwa nieobjętego środkami rezerwy celowej. Ponadto w projekcie ustawy nie zawarto wytycznych, jakimi powinien się kierować starosta przy podejmowaniu decyzji o odmowie lub przyznaniu pomocy oraz jej wysokości.

Negatywnie zaopiniowano projekty: o zmianie ustawy Karta Nauczyciela (likwidacja tzw. godzin karcianych), założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności leczniczej oraz senacki ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego.

Samorządowcy z miast zrzeszonych w ZMP nie wyrażają zgody na likwidację tzw. godzin karcianych. Stanowią one bowiem – ich zdaniem - wsparcie dla uczniów w procesie nauczania i opieki oraz wzbogacają ofertę edukacyjną szkół. Zmiana taka może doprowadzić do ograniczenia lub całkowitej likwidacji zajęć pozalekcyjnych, gdyż nie będzie obligatoryjnego instrumentu nakazującego nauczycielom ich organizowanie. Strona samorządowa KWRiST, ustosunkowując się już wcześniej do tego projektu, była gotowa zaakceptować propozycję dotyczącą tzw. godzin karcianych pod warunkiem wprowadzenia zmiany w pensum (art. 42 lub art. 7 ustawy KN).

Zaprotestowano też stanowczo przeciwko przygotowanym przez MZ zapisom w założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności leczniczej. Proponowana zmiana, mówiąca o brak obowiązku przekształcania lub likwidacji SPZOZ, które notują stratę z jednoczesnym obowiązkiem pokrywania strat przez podmiot tworzący, jest próbą zmuszenia samorządów do pokrywania strat SPZOZ, a więc do jeszcze większego dofinansowania państwowego systemu zdrowia. Jednocześnie nie wiadomo, czy w ogóle nadal będzie możliwe przekształcenie SZOZ, np. w spółki. Przy obecnym poziomie finansowania z NFZ może to tworzyć pułapkę zadłużenia dla samorządów. Takie rozwiązanie może stanowić ukrytą zachętę do bezkarnego zadłużania się SPZOZ, bez ponoszenia przez dyrektora odopowiedzialności za jego złą kondycję. Z kolei zakaz zbywania udziałów czy akcji w podmiotach leczniczych utworzonych przez JST blokuje samodzielność samorządóww kwestii podejmowania decyzji dotyczących wykorzystania mienia komunalnego oraz sposobu realizacji swoich zadań. Niebezpieczeństwo dla samorządu niesie za sobą również kupowanie świadczeń zdrowotnych od podmiotów m.in. tych, w których JST są lub będą głównym udziałowcem. Taka ingerencja na rynku zdrowotnym w środowisku lokalnym spowoduje niejako przejęcie pewnych obowiązków, które do tej pory leżą w gestii NFZ oraz spowoduje nierówność podmiotów działalności leczniczej w ubieganiu się o środki publiczne na świadczenia opieki zdrowotnej.

Negatywną opinię uzyskał projekt ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego. W burzliwej dyskusji wszyscy członkowie Zarządu podkreśli, że popierają zakaz propagowania komunizmu czy innego ustroju totalitarnego. Wiele samorządów miast i gmin usunęło już całkowicie nazwy ulic czy placów i inne symbole minionej epoki, w konsultacji ze społecznością lokalną, naukowcami i historykami, jednak zapisy tej regulacji budzą zastrzeżenia, dotyczące ograniczania w ten sposób kompetencji JST. Wątpliwości dotyczą m.in. zapisu o wydawaniu opinii przez IPN, bez możliwości odwołania się czy art. 1 ust. 1 „ani w inny sposób takiego ustroju propagować” w kontekście ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Na przykład w Tychach znajdują się zabytki z okresu socrealizmu, które posiadają wartość historyczną i artystyczną. Zmiany polegające na wyeliminowaniu nazw komunistycznych generują koszty zarówno dla samorządów, jak i dla mieszkańców, dlatego decyzje takie lepiej pozostawić w ich gestii. Zaproponowano, że w sytuacji, gdy to wojewoda wyda w stosunku do JST decyzję zastępczą dotyczącą zmiany nazewnictwa, to powinien sam ponieść koszty tej decyzji.

Zgłoszono uwagi szczegółowe do projektu ustawy o zasadach rozliczeń w podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków europejskich przez JST, której wejście w życie zaplanowano termin wejścia na 1 marca 2016 r. Zakłada on brak obowiązku wprowadzenia scentralizowanych rozliczeń VAT w samorządach „wstecz” (przewidziana jest taka możliwość, jednakże ograniczona w czasie i warunkami), obowiązek wprowadzenia scentralizowanych rozliczeń VAT „wprzód” od 1 stycznia 2017 r. W kwestii rozliczeń środków europejskich projekt ten powoduje istotne ograniczenie formalne i biznesowe możliwości wstecznego odzyskiwania VAT przez samorządy. Brakuje uzasadnienia dla zwrotu środków europejskich z odsetkami, ponieważ JST działały w dobrej wierze i zgodnie z ówczesną linią interpretacyjną i orzeczniczą oraz bardzo często na podstawie indywidualnych interpretacji podatkowych Ministra Finansów (spowoduje to konieczność wszczynania postępowań sądowych przez nie). Projektowana regulacja zakłada rozwiązania jedynie dotyczące środków europejskich, w ogóle nie wspominając o środkach takich jak: dotacje z budżetu państwa, inne środki zagraniczne, państwowe fundusze celowe. Centralizacja rozliczeń „wstecz” zakłada wprowadzenie obowiązku rozliczania VAT prewspółczynnikiem odrębnie dla każdej z jednostek organizacyjnych, co jest istotnym utrudnieniem dla JST. Rozwiązaniem mogłoby być wprowadzenie „sektorowych” współczynników i prewspółczynników dla jednostek organizacyjnych o jednorodnym charakterze działalności, np. odrębnie dla przedszkoli, odrębnie dla szkół. Konieczne jest wypracowanie modelu ewidencji księgowej w ramach skonsolidowanego rozliczania podatku VAT przez JST z jednostkami organizacyjnymi, w tym z zakładami budżetowymi.

Zarząd ZMP podjął stanowisko w sprawie projektu ustawy - Prawo zamówień publicznych. Chodzi o zamiar wprowadzenia do polskiego porządku prawnego regulacji dotyczących zamówień wewnętrznych (in-house). ZMP z zadowoleniem przyjął plany dotyczące powstania przepisów umożliwiających udzielanie przez JST, po spełnieniu określonych przesłanek, zamówień „własnym” spółkom komunalnym z pominięciem trybu zamówień publicznych we wszystkich sektorach gospodarki komunalnej. Jednocześnie zgłoszono zastrzeżenia wobec szczegółowych rozwiązań dotyczących np. podniesienia wymogu procentowego (z 80 do 90%) określającego poziom działalności spółki komunalnej na rzecz własnej JST. Brakuje przeszkód prawnych, aby nie powtórzyć w prawie krajowym rozwiązań warunkujących stosowanie zamówień in-house określonych w prawie unijnym. Ponadto Związek wyraża zdecydowany sprzeciw wobec pominięcia w projekcie ustawy przepisów uchylających rozwiązania szczególne zawarte w ustawie z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Przepisy te wprowadzają niczym nieuzasadnione wyjątki od ogólnych zasad prowadzenia działalności komunalnej przez samorządy. Bez żadnego zrozumiałego powodu JST są pozbawione możliwości stosowania zamówień wewnętrznych przy realizacji nowych inwestycji w sektorze gospodarki odpadami komunalnymi oraz w zakresie odbioru odpadów komunalnych. Tym samym Związek w całości popiera stanowisko Ministra Środowiska dotyczące uchylenia obligatoryjnych przetargów w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi.

Przyjęto stanowiska w sprawie projektu ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz w sprawie pobierania opłaty skarbowej od składanych dokumentów.

ZMP z zaniepokojeniem przyjmuje niektóre propozycje wynikające z projektu ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Wprowadzenie zbyt rygorystycznych zasad zbywania nieruchomości rolnych także w miastach może negatywnie wpłynąć na rozwój polskich miast, a w szczególności na powstawanie nowych inwestycji i tworzenie kolejnych miejsc pracy. Dodatkowe wątpliwości budzi zróżnicowanie przesłanek umożliwiających zbywanie nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz nieruchomości należących do innych podmiotów. Należałoby wprowadzić zmiany mające na celu ujednolicenie skutków przeznaczenia danej nieruchomości w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu na cele inne niż rolne. Przesłanką do podejmowania decyzji dotyczących ewentualnej sprzedaży nieruchomości rolnych powinno być przeznaczenie gruntów, określone w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

Zarząd wyraził negatywne stanowisko wobec treść interpretacji ogólnej Nr PL/LM/835/77/EOB/2014/RD-91893 Ministra Finansów z dnia 13.10.2014 r. w sprawie opłaty skarbowej od złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury w części dotyczącej pobierania opłaty skarbowej w przypadku składania pełnomocnictwa substytucyjnego. Minister Finansów zaprezentował w niej pogląd odnoszący się do sytuacji, w której składanych jest kilka pełnomocnictw wynikających np. z pionowej struktury przedsiębiorstwa albo udzielenia substytucji uznając, że w takim przypadku opłata skarbowa winna być pobrana wyłącznie za złożenie ostatniego dokumentu stwierdzającego pełnomocnictwo. W ocenie ZMP takie stanowisko jest niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa, odbiega od dotychczasowej linii orzecznictwa i powoduje ubytek dochodów JST.

W trakcie posiedzenia Zarządu ZMP zgłoszono uwagi szczegółowe do projektu zmiany ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Zapoznano się z opinią do projektu rozporządzenia MIiB w sprawie finansowego wsparcia na tworzenie lokali socjalnych, mieszkań chronionych i lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy niestanowiących lokali socjalnych (uwaga dotyczy zapisu o umowie koncesji – powinien być zgodny z dzisiejszym), analizowano projekt Krajowego Standardu Rachunkowości „Umowy o ppp oraz umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi”. Przedstawiciele miast zasiadający w Zarządzie omawiali także problemy dotyczące: oddzielenia własności budynku od własności gruntu oraz barier w procesie inwestycyjno-budowlanym (za fundamentalną barierę uznano zmienność prawa i wytycznych).

Uczestnicy obrad Zarządu zapoznali się z informacją o przebiegu spotkania z Ministrem Finansów 18 stycznia br. (http://zmp.poznan.pl/aktualnosc-1717-spotkanie_ministra_finansow_z.html ), o nowym składzie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego ze strony rządowej, a także o powstaniu Parlamentarnego Zespołu ds. Miast Polskich, link: http://sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/agent.xsp?symbol=ZESPOL&Zesp=332, którego pierwsze posiedzenie odbędzie się 11 lutego br. (zaproszenia na nie zostaną skierowane do wszystkich związków samorządowych, szczególnie do ZMP).